Η ζωή της μεσογειακής φώκιας

Μάτια μονίμως δακρυσμένα, παρότι δεν κλαίει… Στοργική μητέρα που θηλάζει, φροντίζει και εκπαιδεύει τα μικρά της μέχρι και για 4 μήνες… Ασκητικός τρόπος ζωής, αφού αναζητά την απομόνωση και την ασφάλεια που αυτή της προσφέρει, καθώς για αιώνες καταδιώχτηκε και καταδιώκεται από τον άνθρωπο… Ιερό ζώο, υπό την προστασία του Ποσειδώνα και του Απόλλωνα, σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες… Αριστοτέλης, Αριστοφάνης, Όμηρος αλλά και Παπαδιαμάντης, Ελύτης και Βιζυηνός της έχουν δώσει μια θέση στα έργα τους…

Η μεσογειακή φώκια, Monachus monachus, δεν είναι απλώς και μόνο ένα ακόμη είδος του θαλάσσιου περιβάλλοντος αλλά ένα αναπόσπαστο κομμάτι του χθες, του σήμερα και του αύριο των ελληνικών θαλασσών και της Μεσογείου. Στην Ελλάδα μάλιστα, ζει και αναπαράγεται ο μισός περίπου παγκόσμιος πληθυσμός της, δηλαδή 250 με 300 άτομα.

Παρότι περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στη θάλασσα, χρησιμοποιεί και την ξηρά, κυρίως απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες θαλασσινές σπηλιές, για να γεννήσει και να γαλουχήσει τα μικρά της αλλά και να αναπαυτεί. Το είδος παρατηρείται σε όλη την παράκτια και νησιωτική ζώνη της Ελλάδας, εκτός από τους δύο κλειστούς κόλπους του Κορινθιακού και του Αμβρακικού.

Οι κυριότερες απειλές για τη μεσογειακή φώκια είναι η μείωση τροφής, η τυχαία παγίδευση κατά τις αλιευτικές δραστηριότητες και η ηθελημένη θανάτωση. Επίσης, η φώκια, όπως και όλα τα παράκτια είδη, απειλούνται πολύ περισσότερο από την υποβάθμιση των παράκτιων οικοσυστημάτων λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, αφού χρησιμοποιούν τις ακτές για να ξεκουραστούν και να γαλουχήσουν τα μικρά τους. Τέλος, μια απτή απειλή για τις Μεσογειακές φώκιες σε ό, τι αφορά την κλιματική αλλαγή είναι η περίπτωση ανόδου της στάθμης της θάλασσας, οπότε και θα χαθούν ενδεχομένως χιλιάδες θαλάσσιες σπηλιές.

Η ζωή που απειλείται

Το μοναδικό αυτό είδος που μας συντροφεύει από την αρχαιότητα είναι σήμερα ένα από τα πλέον απειλούμενα ζώα στον πλανήτη. Σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας, αντιμετωπίζει εξαιρετικά υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης από τον φυσικό της χώρο στο άμεσο μέλλον και χαρακτηρίζεται ως «Κρισίμως κινδυνεύον». Πώς όμως από την «Οδύσσεια» του Ομήρου και την ακμή της αρχαιότητας έφτασε σήμερα στην «οδύσσεια» της εξαφάνισης ή της επιβίωσής της; 

Οι κυριότερες απειλές για τη μεσογειακή φώκια είναι η μείωση τροφής, η τυχαία παγίδευση κατά τις αλιευτικές δραστηριότητες και η ηθελημένη θανάτωση. Τέλος, μια απτή απειλή για τις Μεσογειακές φώκιες σε ό, τι αφορά την κλιματική αλλαγή είναι η περίπτωση ανόδου της στάθμης της θάλασσας, οπότε και θα χαθούν ενδεχομένως χιλιάδες θαλάσσιες σπηλιές.

Η πετρελαϊκή ρύπανση, η παρενόχληση από τα σκάφη αναψυχής, η ηχορύπανση, η κλιματική αλλαγή, η όχληση και οι στρατιωτικές ασκήσεις και έρευνες για υδρογονάνθρακες, είναι κοινές απειλές για όλα τα θαλάσσια θηλαστικά.

Η ζωή που προστατεύουμε

Η προστασία και διατήρηση της μεσογειακής φώκιας αποτελεί καθήκον και ευθύνη όλων μας. Αυτή η τόσο πολύτιμη κληρονομιά και η μοναδικότητα αυτού του είδους δεν μας επιτρέπουν να μείνουμε άπραγοι. Το WWF Ελλάς έχει αναπτύξει όλα αυτά τα χρόνια πολύπλευρη δράση για να συνεχίσει να κολυμπά στα ελληνικά νερά και να απολαμβάνει τις απομονωμένες ακτές μας.

Θάλασσα: Μάθε, Δράσε, Προστάτεψε

Το WWF Ελλάς και η ΜOm/ Εταιρία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος και το Tethys Research Institute,υλοποίησε από το 2010 - 2013, την εκστρατεία «Θάλασσα: Μάθε, Δράσε, Προστάτεψε». Είναι η πρώτη ενημερωτική και συμμετοχική εκστρατεία για τα 14 θαλάσσια θηλαστικά, 9 μόνιμα και 5 περιστασιακά (δελφίνια, φάλαινες και μεσογειακή φώκια), που ζουν στις ελληνικές θάλασσες που πραγματοποιείται στην Ελλάδα.

Στόχος της εκστρατείας είναι να ενημερώσει το ευρύ κοινό μέσα από μια σειρά επικοινωνιακών εργαλείων για τα ζώα αυτά, τις απειλές τους, τη σημασία τους για το θαλάσσιο περιβάλλον και να δώσει κάποιες απλές συμβουλές για το πώς μπορούν να συμβάλουν στην προστασία τους. Παράλληλα, η εκστρατεία φιλοδοξεί να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές (και πολίτες του μέλλοντος) και να εμπλέξει τους φορείς που συσχετίζονται επαγγελματικά άμεσα με το θαλάσσιο περιβάλλον. Στο πλαίσιο της εκστρατείας πραγματοποιήθηκε μια σειρά εκπαιδευτικών δράσεων, στους επαγγελματικά άμεσα εμπλεκόμενους φορείς όπως τοπική αυτοδιοίκηση, Λιμενικό Σώμα και σχολές εμποροπλοιάρχων και πολεμικού ναυτικού, καθώς και σε σχολεία και εκπαιδευτικούς ανά την Ελλάδα.

MOFI

Το WWF Ελλάς και η MΟm, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικών Ερευνών και τα πανεπιστήμια Erasmus της Ολλανδίας και Aberdeen της Σκωτίας, υλοποίησε από το 2005 ως το 2009, το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα «MOFI: Μεσογειακή Φώκια και Αλιεία: αντιμετωπίζοντας τη σχέση αλληλεπίδρασης στις ελληνικές θάλασσες». Στόχος του προγράμματος ήταν η βελτίωση της κατάστασης του μεγαλύτερου πληθυσμού μεσογειακής φώκιας στον κόσμο, μέσω της μείωσης των αρνητικών συνεπειών της αλληλεπίδρασης μεσογειακής φώκιας - παράκτιας αλιείας, τόσο για τις φώκιες όσο και για τους επαγγελματίες αλιείς. Το πρόγραμμα εστίασε σε 7 περιοχές-κλειδιά για να εκτιμηθεί το μέγεθος και η ένταση της αλληλεπίδρασης φώκιας και παράκτιας αλιείας (επιπτώσεις της παράκτιας αλιείας στη μεσογειακή φώκια, απώλειες που είχαν οι ψαράδες στα εργαλεία και το αλίευμα τους).

---

Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Θάλασσα: Μάθε, Δράσε, Προστάτεψε /Εκστρατεία Ενημέρωσης για τα θαλάσσια θηλαστικά στην Ελλάδα» υλοποιήθηκε από τη MOm/ Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας και το WWF Ελλάς σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος και το Tethys Research Institute, με τη συνδρομή του χρηματοδοτικού εργαλείου LIFE της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, του Πράσινου Ταμείου και της Blue Planet Shipping SA.