Αν δεν προσδώσουμε στη φύση και όσα μας προσφέρει την αξία και την προσοχή που της αξίζει, το μόνο που κάνουμε είναι να πριονίζουμε κι άλλο το κλαδί πάνω στο οποίο καθόμαστε.
Η φύση, τα αγαθά και οι υπηρεσίες που τα οικοσυστήματα μας παρέχουν, αποτελούν το «φυσικό κεφάλαιο». Το φυσικό κεφάλαιο αποτελεί τη βάση των περισσότερων ανθρώπινων παραγωγικών και καταναλωτικών δραστηριοτήτων. Πολλοί κλάδοι της οικονομίας όπως ο κλάδος των τροφίμων και ο ιατροφαρμακευτικός κλάδος, εξαρτώνται από τη βιοποικιλότητα και τις υπηρεσίες των οικοσυστημάτων.
Παράλληλα, η φύση και οι υπηρεσίες που παρέχει λειτουργούν ως βασική υποδομή που υποστηρίζει με θεμελιώδη τρόπο τη λειτουργία των οικονομιών. Η παροχή νερού, εδάφους και πρώτων υλών και η φυσική διαχείριση των απορριμμάτων μας, για παράδειγμα, θεωρούνταν αυτονόητες και δεδομένες υπηρεσίες της φύσης μέχρι πρόσφατα, ή τουλάχιστον μέχρι που άρχισαν να παρουσιάζουν τις επιπτώσεις των πιέσεων που δέχονται. Όταν όμως χάνεται κομμάτι αυτής της βασικής υποδομής αλλά και συνολικά η απώλεια της βιοποικιλότητας έχει οικονομικό κόστος και αντίκτυπο στην ευημερία των πολιτών.
Εντούτοις, το φυσικό κεφάλαιο παραμένει σε μεγάλο βαθμό οικονομικά «αόρατο» καθώς οι υπηρεσίες που προσφέρει δεν εμπίπτουν σε κάποια συγκεκριμένη δομή αγοράς, και άρα η προσφορά και η ζήτησή τους δεν μπορούν να εξισορροπηθούν από έναν ικανό μηχανισμό τιμών.
Η μετάβαση σε μια ζωντανή και βιώσιμη ελληνική οικονομία προϋποθέτει μια σημαντική στροφή στις σημερινές πρακτικές. Απαιτεί από την πολιτεία, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες την αναγνώριση του φυσικού κεφαλαίου ως θεμέλιου της οικονομίας και την αξιοποίηση των ευκαιριών που παρέχει για την ανάπτυξη της χώρας και την ευημερία εκείνων που διαβιούν σε αυτή. Το φυσικό κεφάλαιο είναι μοναδικό καθώς έχει τη δυνατότητα να προσφέρει πολλαπλά οφέλη υψηλής προστιθέμενης οικολογικής και οικονομικής αξίας, τα οποία οφέλη υπερβαίνουν μακράν το κόστος επένδυσης που απαιτείται για να αποκομιστούν. Ειδικότερα για την Ελλάδα, η αναπτυξιακή προοπτική που δίνει η ελληνική φύση είναι σημαντική, με την προϋπόθεση ότι γίνεται με όρους που διασφαλίζουν τη βιώσιμη αξιοποίηση της.
Για την αναγνώριση και προώθηση του φυσικού κεφαλαίου ως θεμέλιου μίας ζωντανής ελληνικής οικονομίας, προκρίνονται οι παρακάτω βασικές προτεραιότητες:
- Συστηματική και αποτελεσματική προστασία της φύσης και του περιβάλλοντος συνολικά. Με αυτόν τον τρόπο θα διασφαλιστεί το πολύτιμο φυσικό κεφάλαιο της χώρας καθώς και η δυνατότητα του να προσφέρει τα αγαθά και τις υπηρεσίες, από τις οποίες εξαρτάται η οικονομία και η ευημερία μας. Η επένδυση στη διατήρηση και την αποκατάσταση της φύσης, δεν αποτελεί μόνο ηθική υποχρέωση αλλά και αποδοτική χρήση πεπερασμένων πόρων, που διαφορετικά πρέπει να δαπανηθούν για τη διαχείριση των επιπτώσεων της απώλειας της βιοποικιλότητας και των υπηρεσιών των οικοσυστημάτων. Ως εκ τούτου δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένες προστατευόμενες περιοχές. Πρέπει να αντιμετωπιστεί ως αναπόσπαστο τμήμα της μετάβασης σε μια ζωντανή οικονομία αλλά και της θεμελίωσής της.
- Ορθή λειτουργία του συστήματος προστατευόμενων περιοχών, ως βάση διατήρησης του φυσικού κεφαλαίου. Ένα λειτουργικό σύστημα προστατευόμενων περιοχών, διατηρεί όχι μόνο τη βιοποικιλότητα και τις πιο πολύτιμες περιοχές, αλλά μακροπρόθεσμα μπορεί να εξοικονομήσει χρήματα και να αποτελέσει πόλο οικονομικής ανάπτυξης. Για την αξιοποίηση του φυσικού κεφαλαίου και των δυνατοτήτων των προστατευόμενων περιοχών, πρέπει να προηγηθεί η εξασφάλιση από την πολιτεία βασικών προ-απαιτούμενων που είναι: η διαχείριση, η επιστημονική παρακολούθηση και η φύλαξη.
- Προώθηση των επενδύσεων σε πράσινες φυσικές υποδομές, οι οποίες μπορεί να είναι αποδοτικότερες από άλλες επενδύσεις σε κεφάλαιο ή σε τεχνητά υποκατάστατα συγκεκριμένων οικοσυστημικών υπηρεσιών, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη το πλήρες εύρος των ωφελειών που παρέχονται.
- Χαρτογράφηση των υπηρεσιών των οικοσυστημάτων της χώρας και εκτίμηση της αξίας τους. Η εκτίμηση της αξίας της φύσης δεν σημαίνει την τιμολόγηση ή την εμπορευματοποίηση της, αλλά αφορά πρωτίστως στην αναγνώριση της αξίας της. Επιπλέον, δεν συνεπάγεται ότι η αξιολόγηση περιορίζεται σε εργαλεία της αγοράς, καθώς υπάρχουν πολλά εργαλεία και μέθοδοι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ώστε να απεικονίζεται η αξία της φύσης.
- Ενσωμάτωση της ανάγκης προστασίας της βιοποικιλότητας, των υπηρεσιών που παρέχουν τα οικοσυστήματα και συνολικά του φυσικού κεφαλαίου και της βιώσιμης αξιοποίησης τους σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Πέρα από την ανάπτυξη «πράσινων» τομέων και πρωτοβουλιών, εξίσου σημαντική είναι και η υιοθέτηση της διάστασης της αξίας του φυσικού κεφαλαίου και από παραδοσιακά ρυπογόνες ή εντατικές δραστηριότητες και από κλάδους φαινομενικά αποσυνδεδεμένους από τη φύση.
- Αξιοποίηση διαθέσιμων πόρων και θέσπιση οικονομικών κινήτρων και μηχανισμών, που θα υποστηρίζουν επενδύσεις του φυσικού κεφαλαίου και θα προτείνουν οικονομικά αποδοτικές επιλογές, τόσο για την προστασία της βιοποικιλότητας όσο και για την οικονομική ανάπτυξη.
- Προώθηση οικονομικά και οικολογικά αποδοτικών επιχειρηματικών πρακτικών και καινοτόμων προϊόντων που διατηρούν το φυσικό κεφάλαιο. Στο πλαίσιο αυτό έμφαση πρέπει να δοθεί στην έρευνα και την ανάπτυξη.
- Ανάδειξη προτύπων κατανάλωσης και καθημερινότητας, που αξιοποιούν με βιώσιμο τρόπο τα αγαθά και τις υπηρεσίες της φύσης.
- Διαμόρφωση ενός συστήματος ορθής διακυβέρνησης, με μηχανισμούς και διαδικασίες, οι οποίες θα διασφαλίζουν ότι η αξία της βιοποικιλότητας και των υπηρεσιών των οικοσυστημάτων λαμβάνεται υπόψη στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η διακυβέρνηση αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για όλα τα παραπάνω και με τη σειρά της περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τους θεσμούς και το ρόλο τους, τις διαδικασίες και τη συμμετοχή, τη διαφάνεια και τη δημοσιοποίηση δεδομένων, την παρακολούθηση και την εφαρμογή.
