Οι αλλαγές στις χρήσεις γης απειλούν τα δασικά οικοσυστήματα. Αφορούν κυρίως στην επέκταση των οικονομικών δραστηριοτήτων στον φυσικό χώρο, αλλά και την αλλαγή της μορφής της βλάστησης. Η επέκταση των γεωργικών εκτάσεων, οι πιέσεις από τον τουρισμό και η άναρχη οικοδομική δραστηριότητα, έχουν συχνά ως αποτέλεσμα στη θέση του καμένου δάσους να «ξεφυτρώνει» τσιμέντο.
Επιβάλλεται διαρκής παρακολούθηση των δασών και των αλλαγών στις χρήσεις γης, αλλά και δημοσιοποίηση αυτής της πληροφορίας. Επίσης απαιτείται ανάληψη νομικών και πολιτικών παρεμβάσεων προς αντιμετώπιση κάθε παρανομίας.
Το WWF Ελλάς σε συνεργασία με την πανεπιστημιακή κοινότητα και με την υποστήριξη ενεργών πολιτών, αναπτύσσει τα απαραίτητα εργαλεία για τη συνεχή παρακολούθηση της κατάστασης του δασικού πλούτου της χώρας.
Αποτυπώσαμε τις καλύψεις γης και χαρτογραφήσαμε τις αλλαγές που σημειώθηκαν κατά τα τελευταία 20 χρόνια, ολοκληρώσαμε δηλαδή μια εργασία που εκπονείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Μέχρι την ολοκλήρωση αυτής της δράσης, δεν υπήρχαν συγκεντρωμένα σε ανάλογη κλίμακα χωρικά δεδομένα για τις καλύψεις γης και τις τάσεις αλλαγών τους. Τα αποτελέσματα της χαρτογράφησης έχουν αναρτηθεί στην ενότητα «καλύψεις γης» του Οικοσκοπίου, ενώ παρουσιάζονται και αναλύονται στον τόμο με τίτλο "Η Ελλάδα τότε και τώρα: Διαχρονική Χαρτογράφηση των καλύψεων γης, 1987-2007". Στα επιμέρους κεφάλαια του παρουσιάζονται αναλυτικά η καταγραφή των καλύψεων γης των δύο μελετώμενων ετών και η αποτύπωση των σημαντικότερων αλλαγών στις καλύψεις γης για κάθε ένα από τα εννέα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας. Παράλληλα ειδικοί επιστήμονες αναλύουν τις γενικότερες τάσεις αλλαγής της κάλυψης του χώρου στην Ελλάδα.
Επίσης, μέσα από τη φωτοερμηνεία και ανάλυση περισσότερων από 250 αεροφωτογραφιών των τελευταίων 65 χρόνων αποτυπώσαμε την κατάσταση για επτά επιλεγμένες περιοχές της χώρας, με στόχο να αποτελέσουν απτά παραδείγματα των διαχρονικών αλλαγών των καλύψεων γης, και να γίνουν κατανοητές στο ευρύ κοινό οι επιπτώσεις που αυτές επιφέρουν συνολικά στο χώρο. Εστιάσαμε σε περιοχές που εμφάνιζαν χαρακτηριστικές αλλαγές και καταλήξαμε σε επτά διαφορετικές ιστορίες ανάπτυξης ή εγκατάλειψης:
- Υμηττός (Αττική): έντονη αστικοποίηση και οικοπεδοποίηση.
- Κασσάνδρα (Χαλκιδική): επέκταση της παράκτιας δόμησης.
- Ξυλόκαστρο (Κορινθία): μείωση των αγροτικών εκτάσεων με παράλληλη υποβάθμιση των δασών από τη βόσκηση.
- Τριχωνίδα (Αιτωλοακαρνανία): κατακερματισμός των θαμνωδών εκτάσεων που διαχρονικά μετατράπηκαν σε αγροτικές.
- Λιβάδι Παρνασσού (Βοιωτία): επέκταση της δόμησης κυρίως για δεύτερη κατοικία σε συνδυασμό με την παρουσία μιας σημαντικής τουριστικής υποδομής.
- Δαδιά - Πομακοχώρια (Έβρος): διαχρονική μετατροπή των εκτάσεων χαμηλής βλάστησης σε δάση.
- Ζαγοροχώρια (Ιωάννινα): κατά τόπους δάσωση των αγρών, αλλά και επέκταση των οικισμών εις βάρος των λιβαδικών εκτάσεων της περιοχής.
Τα συμπεράσματα της δουλειάς μας επιβεβαιώνουν και αναδεικνύουν τις σημαντικές πιέσεις που ασκεί η οικιστική ανάπτυξη στο φυσικό περιβάλλον. Η επέκταση των μεγάλων αστικών κέντρων συνοδεύεται από την τουριστική ανάπτυξη τόσο στα παράλια όσο και σε ορεινές περιοχές, όπως στο Λιβάδι Παρνασσού και τα Τρίκαλα Κορινθίας. Στα πεδινά, και ιδιαίτερα σε περιοχές με εύκολη πρόσβαση σε υδάτινους πόρους όπως λίμνες και ποτάμια, ευνοείται η εντατική επέκταση των γεωργικών εκτάσεων, ενώ παρατηρείται απώλεια δασών λόγω αυξημένων πιέσεων για μετατροπή της χρήσης τους. Αντίθετα, στα ορεινά (Έβρος, Ζαγοροχώρια) αποτυπώνεται με σαφήνεια η πύκνωση και επέκταση των δασών η οποία προκαλείται από την εγκατάλειψη της κτηνοτροφίας, της ορεινής γεωργίας, των δασικών οικονομικών δραστηριοτήτων (π.χ. ρητινοσυλλογή) και τη δασικής διαχείρισης.
Τα αποτελέσματα για τις επτά περιοχές παρουσιάζονται μέσα από το www.oikoskopio.gr/casestudies, μια χρηστική διαδικτυακή εφαρμογή, η οποία παρουσιάζει με εύληπτους χάρτες τη διαχρονική (1945-2007) μεταβολή στις καλύψεις γης για κάθε μία από τις επιλεγμένες περιοχές.
Το Φεβρουάριο του 2013 διοργανώσαμε ημερίδα στην οποία παρουσιάσαμε συνολικά τις αλλαγές στις καλύψεις γης της χώρας, αλλά και στις επιλεγμένες περιοχές, ώστε να ανοίξει ο διάλογος για μια ορθολογική και αειφόρο διαχείριση του χώρου στην Ελλάδα.
