Η κλιματική αλλαγή είναι ένα φαινόμενο ορατό πλέον σε όλους με αισθητές επιπτώσεις. Παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας, συχνές και έντονες καταιγίδες, πλημμύρες, αυξημένες ημέρες καύσωνα και περισσότερες μέγα-πυρκαγιές μαρτυρούν την μεταβολή του κλίματος. Σύμφωνα με τα βασικά συμπεράσματα της διεθνούς συνάντησης εργασίας με θέμα «Προσαρμογή της Προστασίας και Διαχείρισης των Μεσογειακών Δασών στην Κλιματική Αλλαγή», που διοργάνωσαν η περιβαλλοντική οργάνωση WWF και η Διεθνής Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN) στην Αθήνα (Απρίλιος 2008), οι αντοχές και οι δυνατότητες προσαρμογής των μεσογειακών δασικών οικοσυστημάτων εξαντλούνται λόγω του συνδυασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Ραγδαίες αλλαγές χρήσεων γης, λόγω της επέκτασης των οικονομικών δραστηριοτήτων και του αστικού χώρου, κατακερματισμός των δασικών εκτάσεων από τις μεταφορικές υποδομές, υπερεκμετάλλευση των πόρων και ρύπανση του περιβάλλοντος έρχονται να ενώσουν τις δυνάμεις τους με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, δημιουργώντας ένα επικίνδυνο μείγμα.
Η πιο άμεση και ραγδαία επίπτωση της κλιματικής αλλαγής στα μεσογειακά δάση αφορά στις δασικές πυρκαγιές. Η αύξηση της συχνότητας και της έντασης των πυρκαγιών, καθώς και της έκτασης των καμένων εκτάσεων, ευνοείται από τις συνθήκες ξηρασίας, τις παρατεταμένες περιόδους υψηλών θερμοκρασιών και τα ακραία καιρικά φαινόμενα - συνθήκες που παρατηρούνται κυρίως στις βορειότερες περιοχές της Μεσογείου (Πορτογαλία, Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία).
Πρόσφατη μελέτη του Εθνικού Αστεροσκοπείου, η οποία παρουσιάστηκε μέσα από την νέα ενότητα του Οικοσκοπίου «Κλιματική αλλαγή και δασικές πυρκαγιές», έδειξε ότι αναμένεται να αλλάξει δραματικά ο χάρτης της χώρας μέχρι το τέλος του αιώνα που διανύουμε, λόγω της κλιματικής αλλαγής, με τις ημέρες καύσωνα να πενταπλασιάζονται μέχρι το 2100 και τα δάση μας να αντιμετωπίζουν άμεση απειλή πυρκαγιάς για 30 επιπλέον μέρες σε σχέση με σήμερα. Μέσα από τους ενδεικτικούς χάρτες και τα σχεδιαγράμματα που παρουσιάζονται στο Οικοσκοπίο, ο χρήστης μπορεί να διαπιστώσει πως θα μεταβληθούν στο άμεσο μέλλον και συγκεκριμένα κατά τις περιόδους 2012-2050 και 2071-2100, εννέα παράμετροι που σχετίζονται άμεσα με την κλιματική αλλαγή και τις δασικές πυρκαγιές.
Ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ευρήματα είναι τα εξής:
- Αύξηση κατά 50% των θερμών ημερών για την περίοδο 2021-2050 και 100% μεταξύ 2071-2100.
- Οι κατά μέσο όρο 6,7 ημέρες καύσωνα της περιόδου αναφοράς 1961-1990 προβλέπεται να διπλασιαστούν (12,8 ημ.) την περίοδο 2021-2050 και να πενταπλασιαστούν (30,50 ημ.) την περίοδο 2071-2100.
- Προβλέπονται 30 επιπλέον ημέρες αυξημένου κινδύνου πυρκαγιάς ανά έτος, οι οποίες θα παρουσιαστούν κυρίως στις ανατολικές περιοχές της χώρας, από τη Θράκη μέχρι και την Κρήτη.
- Η αύξηση της θερμοκρασίας φαίνεται να συνοδεύεται από αύξηση των ξηρών ημερών. Οι περιοχές που θα επηρεαστούν περισσότερο είναι η Ανατολική Στερεά, η Εύβοια, η Θεσσαλία, καθώς και τα νησιά του Αιγαίου και η Κρήτη.
Ωστόσο, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έχουν αρχίσει να γίνονται ήδη ορατές στη χώρα μας με τις καταστροφικές πυρκαγιές που βιώσαμε κατά το καλοκαίρι του 2007 αλλά και του 2009. Ιδιαιτέρως το 2007, στην Ελλάδα κάηκαν εκατομμύρια στρέμματα φυσικών εκτάσεων (2,5 εκ. στρέμματα), σε ένα θερμό καλοκαίρι με αλλεπάλληλες περιόδους καύσωνα. Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο είναι η εμφάνιση των πυρκαγιών στα διάφορα ορεινά δάση κωνοφόρων, όπως τα δάση ελάτης που καταστράφηκαν από την πυρκαγιά του 2007 στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας και στον Πάρνωνα. Τα δάση αυτά δεν έχουν ανεπτυγμένους μηχανισμούς αναγέννησης με αποτέλεσμα να χρειάζεται η ανθρώπινη παρέμβαση για την αποκατάστασή τους (αναδασώσεις).
Τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα δάση μαρτυρούν επίσης οι μαζικές ξηράνσεις πεύκων (π.χ. Νομός Ηλείας) ή ελάτων (π.χ. Χελμός, Όρος Γκιώνα). Το ΕΘΙΑΓΕ μελέτησε την παρουσία ξερών πεύκων στην ευρύτερη περιοχή της Ηλείας και κατέληξε στο ότι οφείλεται στο γεγονός ότι αρκετά από αυτά τα πεύκα είχαν καταπονηθεί, εξαιτίας διαφόρων παραγόντων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, με αποτέλεσμα την εισβολή εντόμων.
Παράλληλα τα δάση διατηρούν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αμβλύνοντας τις επιπτώσεις της, καθώς δεσμεύουν το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) της ατμόσφαιρας και το μετατρέπουν σε βιομάζα, μειώνουν την επίδραση των ακραίων καιρικών φαινομένων και είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, ενώ η απουσία τους μπορεί να επιτείνει το φαινόμενο της ερημοποίησης.
Απέναντι λοιπόν στο εχθρικό περιβάλλον που δημιουργούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής πρέπει οπωσδήποτε να υπάρξει αντίδραση, καθώς τα δάση πλήττονται από την κλιματική αλλαγή ενώ ταυτόχρονα αποτελούν και μία από τις πρώτες γραμμές άμυνας απέναντι σε αυτή.
Το WWF Ελλάς προκειμένου να συμβάλει στην προσπάθεια διατήρησης του φυσικού πλούτου της χώρας, έχει ήδη διαθέσει στην Πολιτεία ολοκληρωμένες προτάσεις για την προσαρμογή των δασών απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
