Νησιωτικοί Υγρότοποι – Πλούτος ζωής στα νησιά μας…
Με περισσότερα από 3.000 μικρά και μεγάλα νησιά η Ελλάδα αποτελεί ένα μοναδικό λίκνο βιοποικιλότητας στη Μεσόγειο. Μεταξύ των οικοσυστημάτων που ανέκαθεν είχαν μέγιστη σημασία για τη γεωγραφική συνέχεια, την ποικιλία και τη συντήρηση της ζωής στα ελληνικά νησιά, ξεχωριστή θέση κατέχουν οι υγρότοποι. Πρόκειται για πραγματικές οάσεις ζωής, καθώς αποτελούν περιοχές υψηλής βιοποικιλότητας, απαραίτητες ενδιάμεσες στάσεις για εκατομμύρια μεταναστευτικά πουλιά και καταφύγια για αυτά που διαχειμάζουν, ενδείκτες της επάρκειας και της κατάστασης του νερού στα νησιά, και, εν τέλει, ένα μοναδικό περιουσιακό στοιχείο για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Τα τελευταία χρόνια μάλιστα, ολοένα και περισσότεροι επισκέπτες έλκονται από τους υγρότοπους, όπως για παράδειγμα στη Λέσβο, για παρατήρηση ορνιθοπανίδας και άλλες δραστηριότητες, ενώ δεν θα πρέπει να παραβλεφθούν και τα οφέλη από την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Εντυπωσιακό είναι επίσης, ότι αν και η συνολική τους έκταση είναι μικρότερη του 1% της έκτασης των νησιών της Ελλάδας, είναι εξαιρετικά σημαντικοί για την επιβίωση ενδημικών ειδών όπως το γκιζάνι της Ρόδου ή ο βάτραχος της Καρπάθου και της Κρήτης.
Νησιωτικοί υγρότοποι – ένας πλούτος άγνωστος και απειλούμενος…
Δυστυχώς όμως, το κενό στη γνώση για τον αριθμό και την κατάσταση των υγρότοπων ήταν ιδιαίτερα έντονο στα νησιά, ενώ για την Πολιτεία, στη μεγάλη τους πλειονότητα, ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτοι. Η άγνοια και η «ανυπαρξία» των οικολογικών αυτών διαμαντιών στη συνείδηση πολιτών και Πολιτείας είχε ως αποτέλεσμα τη συνεχή υποβάθμιση και συρρίκνωσή τους.
Οι περισσότεροι από αυτούς τους υγρότοπους, είναι υποβαθμισμένοι και εξακολουθούν να υποβαθμίζονται κυρίως λόγω εκχερσώσεων, επιχωματώσεων, δόμησης, διάνοιξης δρόμων, και περιορισμού ή αποστέρησης της τροφοδοσίας τους με νερό. Κύριες αιτίες υποβάθμισης των νησιωτικών υγρότοπων υπήρξαν:
- η ανεπάρκεια των μηχανισμών προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος,
- οι ισχυρές πιέσεις από την ανάπτυξη του τουρισμού στις παράκτιες περιοχές και η δυνατότητα για την εκτός σχεδίου δόμηση
- η άγνοια των αρμοδίων υπηρεσιών, των αρμοδίων αρχών και των πολιτών για την παρουσία, τη σημασία και την αξία των νησιωτικών υγρότοπων.
Το WWF Ελλάς αναλαμβάνει δράση…
Για να καλυφθεί αυτό το κενό, το WWF Ελλάς ξεκίνησε το 2004 το πρόγραμμα «Προστασία των υγρότοπων των νησιών του Αιγαίου» με το οποίο ανέλαβε την πρωτοβουλία και αγωνίζεται έκτοτε, να καταγράψει την κατάσταση και να αναδείξει τη σημασία και τις ανάγκες για τη διατήρηση των νησιωτικών υγρότοπων της Ελλάδας. Κάπως έτσι, καταφέραμε να απογράψουμε 703 υγρότοπους σε 67 νησιά του Αιγαίου και 104 σε 8 νησιά του Ιονίου πελάγους, δρομολογώντας παράλληλα και μια σειρά δράσεων για την προστασία τους.
© WWF Ελλάς
Η υλοποίηση όλων αυτών των δράσεων έγινε δυνατή κατά κύριο λόγο χάρη στη διαρκή υποστήριξη του ιδρύματος MAVA και των υποστηρικτών του WWF Ελλάς.
Υγροτόπιο
803 υγρότοποι, 75 νησιά, 9 χρόνια δουλειάς, χιλιάδες φωτογραφίες, 104.000 στρέμματα υγροτοπικών εκτάσεων, τεράστιος όγκος γεωγραφικής και όχι μόνο πληροφορίας… σε ένα μόνο κλικ!
Αυτό είναι το Υγροτόπιο, ο νέος διαδικτυακός τόπος του WWF Ελλάς που αποσκοπεί στην ενημέρωση και παροχή περιβαλλοντικής πληροφορίας, σχετικά με τους νησιωτικούς υγρότοπους. Μέσα από μία δυναμική βάση δεδομένων, ο χρήστης έχει πλέον τη δυνατότητα για ένα διαδικτυακό ταξίδι στα νησιά της χώρας μας και πιο συγκεκριμένα, στα πλέον απειλούμενα οικοσυστήματά τους, τους υγρότοπους. Έτσι, όλοι οι πολίτες αλλά και ειδικότερα όσοι ασχολούνται με την εκπαίδευση, την έρευνα, την προστασία και τη διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος της Ελλάδας, αποκτούν ένα χρήσιμο εργαλείο πληροφορίας για τα οικολογικά αυτά διαμάντια, εμπλουτισμένο με στατιστικά, γεωγραφικά και άλλα δεδομένα, χαρτογραφικές απεικονίσεις, καθώς και αντιπροσωπευτικές φωτογραφίες.
Με το Υγροτόπιο λοιπόν, το WWF Ελλάς παρέχει ένα χρήσιμο εργαλείο στα χέρια πολιτών, φορέων και αρμόδιων υπηρεσιών στη μάχη για ουσιαστική προστασία των νησιωτικών υγρότοπων, επιδιώκοντας τη συμβολή τους στην ορθολογική διαχείριση των ευθραύστων αυτών οικοσυστημάτων.
Δίκτυο Εθελοντών για την παρακολούθηση των υγρότοπων
© WWF Ελλάς
Για την έγκαιρη διάγνωση υποβαθμιστικών ενεργειών και την άμεση ενημέρωση της ερευνητικής ομάδας του προγράμματος, αναπτύχθηκε σταδιακά ένα δίκτυο εθελοντών, σε 6 νησιά του Αιγαίου (Λήμνος, Λέσβος, Πάρος, Άνδρος, Σκύρος, Κως). Οι εθελοντές, μετά από σχετική εκπαίδευση, επισκέπτονταν υγρότοπους, ελέγχοντας την κατάστασή τους και ενημερώνοντας την ερευνητική ομάδα. Στην Κρήτη, η παρακολούθηση των υγρότοπων ήταν πιο εντατική καθώς το γραφείο του προγράμματος είναι εγκαταστημένο στο Ηράκλειο. Η παρακολούθηση, στο νησί, αρχικά γινόταν από τα μέλη της ομάδας του προγράμματος με τη βοήθεια μεμονωμένων ευαισθητοποιημένων πολιτών. Από το 2011 και χάρη στην υποστήριξη του Συστήματος Coca - Cola στην Ελλάδα (Coca – Cola Τρία Έψιλον και Coca – Cola Hellas) στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού προγράμματος «Αποστολή Νερό», αναπτύχθηκε ένα ανανεωμένο και πολύ δυναμικό δίκτυο εθελοντών, το οποίο συνέβαλε στην υλοποίηση πολλών δράσεων ευαισθητοποίησης του κοινού και των τοπικών φορέων στην Κρήτη. Η επιτυχία του προγράμματος συνέβαλε στην επέκταση του, υπό την πιο οργανωμένη αυτή μορφή πλέον, σε Πάρο και Λέσβο.
Δράσεις ενημέρωσης, προστασίας και διατήρησης και πολιτικής παρέμβασης
Για κάθε υποβαθμιστική ενέργεια που διαπιστωνόταν από τους ερευνητές του προγράμματος και τους εθελοντές του δικτύου παρακολούθησης, συντασσόταν, σε συνεργασία με τη Νομική Ομάδα Υποστήριξης Πολιτών του WWF Ελλάς, μια επιστολή με την τεκμηρίωση της υπόθεσης, την ανάλυση του νομικού πλαισίου και τη διατύπωση συγκεκριμένων ερωτημάτων προς τις αρμόδιες υπηρεσίες και αρχές. Συνολικά, αντιμετωπίστηκαν περισσότερες από 70 περιπτώσεις υποβάθμισης σε δώδεκα νησιά. Η σχετική αλληλογραφία που έχει ανταλλαχθεί μέχρι σήμερα αριθμεί περί τις 700 επιστολές. Σε αρκετές περιπτώσεις, έχουν επιβληθεί σημαντικά πρόστιμα, ενώ 5 υποθέσεις (4 στην Κρήτη και μια στην Εύβοια) με δεκάδες κατηγορουμένους, έχουν πάρει τη δικαστική οδό.
© A. Bonetti / WWF Ελλάς
Παράλληλα, αξιοποιώντας τα απογραφικά και χαρτογραφικά δεδομένα του προγράμματος, το WWF Ελλάς επιδίωξε τη θεσμική προστασία των νησιωτικών υγρότοπων, σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, με μια σειρά υπομνημάτων και παρεμβάσεων.
Προεδρικό διάταγμα
Μία εξέλιξη που μας χαροποίησε ιδιαίτερα υπήρξε το νέο θεσμικό πλαίσιο που ήρθε – με την απαραίτητη πάντα προϋπόθεση της συνεπούς εφαρμογής του – να θωρακίσει τα πολύτιμα αυτά οικοσυστήματα. Ο νόμος 3937/2011 «για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις» άνοιξε τον δρόμο για την προετοιμασία ενός προεδρικού διατάγματος για την προστασία των υγρότοπων, ενώ απόρροια του νόμου αυτού είναι το Προεδρικό Διάταγμα «Έγκριση καταλόγου μικρών νησιωτικών υγρότοπων και καθορισμός όρων και περιορισμών για την προστασία και ανάδειξη των μικρών παράκτιων υγρότοπων που περιλαμβάνονται σε αυτόν», που υπογράφηκε τον Ιούνιο του 2012. Σύμφωνα με αυτό, 380 φυσικοί νησιωτικοί υγρότοποι σε 59 νησιά, έκτασης μέχρι 80 στρέμματα προστατεύονται με αυστηρές διατάξεις. Ανακαλύψτε πως βιώσαμε στο WWF Ελλάς ολόκληρη την πορεία μέχρι την υπογραφή του Προεδρικού Διατάγματος.
Η ένταξη στα Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ)
Ένα βασικό βήμα για την προώθηση της προστασίας σε τοπικό, πλέον, επίπεδο ήταν η προσπάθεια ένταξης των νησιωτικών υγρότοπων στα ΣΧΟΟΑΠ. Έτσι, το 2009 στάλθηκαν υπομνήματα στις αρμόδιες υπηρεσίες, σε όλα τα επίπεδα (κεντρικό, περιφερειακό, νομαρχιακό και δημοτικό) ζητώντας την ένταξη των υγρότοπων στα εκπονούμενα Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων ή/και στα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια. Η ανταπόκριση των υπηρεσιών υπήρξε θετική και 69 υγρότοποι έχουν συμπεριληφθεί (μέχρι και το 2012) ως προστατευόμενες περιοχές σε ΣΧ.Ο.Ο.Α.Π. και Γ.Π.Σ. που θεσμοθετήθηκαν στην Κρήτη (48 υγρότοποι), στην Αμμουλιανή (1 υγρότοπος), στη Λήμνο (11 υγρότοποι), στην Πάρο (8) και 1 υγρότοπος στη Λέρο.
Μετά από 9 χρόνια, πολλά ξενύχτια, δεκάδες συναντήσεις, χιλιάδες χιλιόμετρα στα ελληνικά νησιά, πιέσεις και απειλές, πετύχαμε πολλές και σημαντικές νίκες. Η θεσμική προστασία 380 φυσικών υγρότοπων, η κινητοποίηση των πολιτών και η διάχυση της γνώσης στην ελληνική κοινωνία είναι μερικές μόνο από αυτές. Οι επόμενες προκλήσεις είναι δύσκολες αλλά εμείς θα είμαστε εδώ για να συνεχίσουμε την προσπάθεια. Εσείς;
Υπεύθυνος προγράμματος:
Θάνος Γιαννακάκης, Αυτή η διεύθυνση Email προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.,
2810 328019
