Η ζωή της χελώνας καρέτα

Το πρώτο ταξίδι μιας Caretta caretta από την αμμουδιά όπου σκάει το αυγό της μέχρι την ακροθαλασσιά είναι και το σημαντικότερο της ζωής της. Στηρίζεται στο ένστικτο και το DNA της για να βρει τον προσανατολισμό της. Μόνο αν τα καταφέρει την πρώτη φορά θα ξαναγυρίσει μετά από μερικές δεκαετίες στην ίδια παραλία για να γεννήσει τα μικρά της και να διαιωνίσει το είδος της.  

© Χ. Μινώτου/ WWF Ελλάς

Με το σκάσιμο των αυγών τα μικρά χελωνάκια αναρριχώνται ομαδικά στην επιφάνεια της άμμου και κατευθύνονται προς τη θάλασσα. Η έξοδός τους από τη φωλιά συνήθως γίνεται αργά το απόγευμα ή νωρίς το χάραμα. Τα μικρά προσανατολίζονται από τον φωτεινότερο ορίζοντα που συναντούν. Η πορεία τους στη ζωή ξεκινά με πολλούς εχθρούς όπως καβούρια, γλάρους, ψάρια, τρωκτικά αλλά και κινδύνους όπως οι ανθρώπινες δραστηριότητες στις παραλίες και στη θάλασσα. Μόνο 1 στα 1000 χελωνάκια θα επιβιώσει για να ενηλικιωθεί!

Η χελώνα καρέτα είναι ίσως ένα από τα πιο εμβληματικά είδη των μεσογειακών και ελληνικών θαλασσών και ένα από τα επτά είδη θαλάσσιων χελωνών που υπάρχουν στον πλανήτη. Οι χελώνες ζουν περίπου 100 χρόνια και ενηλικιώνονται μετά τη δεύτερη δεκαετία της ζωής τους. Για την αναπαραγωγή τους γυρίζουν στην παραλία που γεννήθηκαν για να γεννήσουν τα αυγά τους. Η επιστροφή τους στην ίδια παραλία, επιβεβαιώνει τη σημασία της διατήρησης, διαχείρισης και προστασίας των οικοσυστημάτων και των παραλιών ωοτοκίας. 

Η περίοδος ωοτοκίας κάθε χρόνο ξεκινά το Μάιο και τελειώνει τον Οκτώβριο με την έξοδο των μικρών προς τη θάλασσα. Η κάθε χελώνα θα επιστρέψει στην περιοχή που έχει επιλέξει για να γεννήσει τα αυγά της κάθε δύο με τρία χρόνια και σε κάθε περίοδο ωοτοκίας η θαλάσσια χελώνα θα γεννήσει δύο ως τρεις φορές. Η χελώνα σκάβει τη φωλιά με τα πίσω της πτερύγια της σε αμμώδεις παραλίες, σε βάθος περίπου 60 εκατοστών. Σε κάθε φωλιά φιλοξενούνται μέχρι και 120 αυγά, τα οποία εκκολάπτονται για 55 περίπου ημέρες. Το φύλο των νεοσσών καθορίζεται από τη θερμοκρασία μέσα στη φωλιά. Γι'αυτό και η φυσική ποιότητα της άμμου είναι εξαιρετικά σημαντική ώστε να μην επηρεάζονται οι πληθυσμοί και η κατανομή τους. 

Καρέτα – ο πανάρχαιος κάτοικος των ελληνικών θαλασσών

Η ζωή που απειλείται

Η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta είναι ένα κινδυνεύον είδος, σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (Αθήνα, 2010). Θα τη συναντήσουμε να κολυμπάει σε όλα τα μήκη και πλάτη των ελληνικών θαλασσών, αλλά η ιδιαίτερη σημασία της χώρας μας έγκειται στο ότι φιλοξενούμε κάποιες από τις σημαντικότερες παραλίες για την αναπαραγωγή και φωλεοποίηση της καρέτα στη Μεσόγειο.

Οι κυριότερες απειλές που αντιμετωπίζει στην Ελλάδα είναι η οικολογική υποβάθμιση των οικοσυστημάτων που τη φιλοξενούν όπως: η οικιστική και τουριστική ανάπτυξη των παραλιών ωοτοκίας, ο τεχνητός φωτισμός που αποπροσανατολίζει τα μικρά, η διάβρωση των παραλιών και η κλιματική αλλαγή που απειλεί τα παραθαλάσσια οικοσυστήματά και τις παραλίες ωοτοκίας. Η παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία, οι τραυματισμοί από ταχύπλοα αλλά και η ηθελημένη θανάτωση από ορισμένους ψαράδες αποτελούν κάποιους επιπλέον ανθρωπογενείς κινδύνους.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το 80% των ατόμων που εισήχθησαν για περίθαλψη στο Κέντρο Διάσωσης Θαλάσσιων Χελωνών στη Γλυφάδα, κατά το διάστημα 1994-2000, έφερε τραύματα που οφείλονταν σε αλιευτικά εργαλεία, καθώς και σε σκόπιμη κακοποίηση. 

Το κυνήγι των αυγών από αλεπούδες, σκυλιά, αρουραίους κλπ, αποτελεί μια επιπλέον απειλή και έχει παρατηρηθεί σε παραλίες ωοτοκίας της Πελοποννήσου, επηρεάζοντας το 40% των φωλιών. Ο κυριότερος όμως θηρευτής των μικρών είναι οι γλάροι, ενώ στη θάλασσα τα καβούρια, τα μεγάλα ψάρια κλπ. 

Ιδιαίτερα σημαντική απειλή είναι και τα σκουπίδια στη θάλασσα. Ειδικότερα, οι πλαστικές σακούλες που υποβαθμίζουν το θαλάσσιο οικοσύστημα, μοιάζουν με τσούχτρες και μπορούν να ξεγελάσουν τις χελώνες, οι οποίες και τις τρώνε και ως συνέπεια προκαλείται ο θάνατος τους. 

Υιοθέτησε μια χελώνα καρέτα και στήριξε την προστασία της.

"Μια παραλία για τις χελώνες": η ιστορία των Σεκανίων

Η προστασία της καρέτα αποτελεί για το WWF Ελλάς ένα στοίχημα και μια σχεδόν «προσωπική υπόθεση» που διαρκεί πολλές δεκαετίες. Το 1994 οργανώσαμε πανευρωπαϊκή εκστρατεία με στόχο την διατήρηση και την προστασία του είδους και των οικοσυστημάτων του. Ως αποτέλεσμα, με τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και από συνεισφορές ιδιωτών, αγοράσαμε το 90% της έκτασης γύρω από τα Σεκάνια. Σκοπός της αγοράς ήταν να εξασφαλιστεί ότι δε θα υπάρξει τουριστική ανάπτυξη στην περιοχή καθώς και η κατά το δυνατόν καλύτερη διαχείρισή της ώστε να προστατευθεί η σημαντικότερη παραλία ωοτοκίας για τη θαλάσσια χελώνα.

Η παραλία των Σεκανίων, μήκους μόλις 550 μέτρων, είναι η σημαντικότερη παραλία ωοτοκίας της Caretta caretta στη Μεσόγειο, καθώς συγκεντρώνει κάθε χρόνο 500 - 1000 φωλιές, δηλαδή πάνω από το 50% του συνόλου της Ζακύνθου, ενώ σε αυτή καταγράφεται μια από τις ψηλότερες πυκνότητες φωλεοποίησης στον κόσμο για το είδος.

Με τη σύσταση του Εθνικού Πάρκου Ζακύνθου (ΕΘΠΖ) και βάσει του ΠΔ 966/99, η παραλία έχει οριστεί ως ζώνη απολύτου προστασίας (Α1). Στα Σεκάνια, βάσει του ΠΔ, επιτρέπεται μόνο η επιστημονική έρευνα καθώς και δράσεις διαχείρισης, οι οποίες εγκρίνονται από το ΕΘΠΖ. Η ύπαρξη θεσμικού πλαισίου διευκολύνει την δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για την αποτελεσματική προστασία της περιοχής με βασική προϋπόθεση την εφαρμογή του.

Ειδικότερα, στόχος του WWF Ελλάς είναι να εξασφαλίσει τη διατήρηση της οικολογικής αξίας της περιοχής και να δημιουργήσει συνθήκες ώστε να Σεκάνια να παραμείνουν ως «η μόνη παραλία που να ανήκει αποκλειστικά στις χελώνες». Από ειδικούς επιστήμονες έχει συνταχθεί διαχειριστικό σχέδιο το οποίο ελέγχει τις σημαντικές παραμέτρους που μπορεί να επηρεάσουν την περιβαλλοντική αξία της περιοχής. Ενδεικτικά αναφέρονται οι εργασίες πεδίου, η επιστημονική έρευνα και η συνεχής παρουσία για την παρακολούθηση περιβαλλοντικών δεδομένων. Ιδιαίτερη σημασία έχει η στενή συνεργασία με το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (ΕΘΠΖ), στο διοικητικό συμβούλιο του οποίου συμμετέχουμε από κοινού με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις ΑΡΧΕΛΩΝ και Mom.

Μια καταστροφική πυρκαγιά και μια συντονισμένη και μακροχρόνια δράση…

Τον Οκτώβριο του 2001 η δασική κάλυψη της περιοχής καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά που οφειλόταν σε εμπρησμό. Το WWF Ελλάς κινητοποίησε άμεσα τα μέλη και τους εθελοντές της οργάνωσης και κατάφερε πριν τις χειμωνιάτικες βροχές να ολοκληρώσει μικρά, αλλά αποτελεσματικά έργα ελέγχου της διάβρωσης στις παρακείμενες πλαγιές της παραλίας των Σεκανίων. Πριν την έναρξη της επόμενης περιόδου ωοτοκίας, σε συνέχεια ειδικής μελέτης εγκεκριμένης από τους αρμόδιους φορείς και υπηρεσίες, πραγματοποιήθηκαν αντιδιαβρωτικά έργα στα ρέματα της περιοχής και στις πιο επικίνδυνες για διάβρωση περιοχές καθώς και εκτεταμένη φύτευση μονοετών φυτών και τοπικών ειδών θάμνων.

Η διάβρωση αποτελεί σημαντική απειλή για την παραλία των Σεκανίων αφού αν δεν περιοριστεί μπορεί να έχουμε μεταφορά λάσπης στην αμμώδη περιοχή της παραλίας όπου γεννούν οι χελώνες. Ως αποτέλεσμα τα χαρακτηριστικά της άμμου θα αλλάξουν και δε θα υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για τη φωλεοποίηση και εκκόλαψη των αυγών της Καρέτα. Εκτός από τα αντιδιαβρωτικά έργα τοποθετήθηκαν μεγάλες υδατοδεξαμενές για τον άμεσο ανεφοδιασμό των πυροσβεστικών οχημάτων σε περίπτωση νέας πυρκαγιάς. Έκτοτε με τη συνεισφορά εθελοντών το WWF Ελλάς συντηρεί τα αντιδιαβρωτικά έργα και βρίσκεται σε στενή συνεργασία με το ΕΘΠΖ, την Πυροσβεστική και όλους τους αρμόδιους φορείς ώστε να αποφευχθεί εκ νέου πυρκαγιά που θα απειλήσει την παραλία των Σεκανίων.

Η δράση του WWF Ελλάς είναι πολυεπίπεδη. Κάθε χρόνο πραγματοποιεί καθαρισμούς παραλιών, παρακολουθεί και επιτηρεί την υφιστάμενη κατάσταση στην περιοχή του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου, όπως τη λειτουργία ΧΥΤΑ μέσα στα όρια της προστατευόμενης περιοχής, κάνει παρεμβάσεις σε επίπεδο πολιτικής για την εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας, συμμετέχει και συνδιοργανώνει δράσεις και εκστρατείες περιβαλλοντικού χαρακτήρα, σε συνεργασία με άλλες ΜΚΟ και το ΕΘΠΖ, πραγματοποιεί δράσεις φύλαξης και πυροπροστασίας για την περιοχή των Σεκανίων, πραγματοποιεί δράσεις παρακολούθησης περιβαλλοντικών παραμέτρων όπως η δυναμική της ακτής, ενδυναμώνει και στηρίζει συνέργειες με την τοπική κοινωνία.

Yπεύθυνη προγράμματος: Χαρίκλεια Μινώτου, Αυτή η διεύθυνση Email προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., τηλ: 210 33 14 893