© Frédéric Bassemayouse

Η ζωή της πτεροφάλαινας

Πόσοι από εμάς γνωρίζουμε ότι στις ελληνικές θάλασσες κατοικεί το δεύτερο μεγαλύτερο ζώο του κόσμου και το ταχύτερο είδος φάλαινας παγκοσμίως; H πτεροφάλαινα (Balaenoptera physalus) είναι ο «αγαθός και σβέλτος» κάτοικος της Μεσογείου και κολυμπάει ανάμεσά μας, με ταχύτητες που αγγίζουν τα 37 χλμ/ώρα.

Με καρδιά στο μέγεθος ενός μικρού αυτοκινήτου, μήκος που φτάνει τα 23 μέτρα, βάρος που μπορεί να φτάσει τους 75 τόνους και προσδόκιμο ζωής τα 100 χρόνια, η εντυπωσιακή πτεροφάλαινα είναι η μοναδική φάλαινα που έχει σταθερή παρουσία στα ελληνικά νερά.

Το χρώμα της είναι γκρι (είτε σκούρο είτε πιο ανοικτό) ενώ η κοιλιά της είναι άσπρη. Ξεχωρίζει για τη σχετικά υπερυψωμένη αναπνευστική οπή της, η οποία αποτελείται από δύο συμμετρικά και ανεξάρτητα ρουθούνια. Η εκπνοή της εκτοξεύεται κάθετα και φτάνει ακόμα και τα 6 μέτρα σε ύψος οπότε και είναι ορατή από απόσταση μεγαλύτερη των δύο ναυτικών μιλίων.

Τρέφεται με ένα είδος ζωοπλαγκτόν, το κριλ, που μοιάζει με μικρές καραβίδες. Όπως όλες οι φάλαινες, έτσι και η πτεροφάλαινα περνά από τη φάση αναπαραγωγής στη φάση διατροφής. Οι πτεροφάλαινες της Μεσογείου όμως, σε αντίθεση με τις φάλαινες παγκοσμίως, παραμένουν όλο το χρόνο στα νερά της Μεσογείου ενώ κατά τους καλοκαιρινούς μήνες για λόγους διατροφής τις βρίσκουμε στη θάλασσα της Λιγουρίας (μεταξύ Ιταλίας και Γαλλίας).

Στην Ελλάδα, δεν έχουμε ακριβή στοιχεία για τον πληθυσμό τους. Αυτό όμως που γνωρίζουμε είναι ότι εντοπίζονται σταθερά στα ανοιχτά του Ιονίου Πελάγους, αν και περιστασιακά πλησιάζουν και κοντά στις ακτές.

Η ζωή που απειλείται

Η μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζουν οι πτεροφάλαινες είναι η σύγκρουση με τα σκάφη, που μπορεί να τις οδηγήσει ακόμη και στον θάνατο. Η Ελλάδα αποτελεί κομβικό σημείο της Μεσογείου, μιας λεκάνης που παρότι καλύπτει μόλις το 0,8% των παγκόσμιων ωκεανών είναι δίαυλος για το 30% της διεθνούς ναυσιπλοΐας. Ως εκ τούτου, ο θόρυβος των μεγάλων πλοίων που διέρχονται από περιοχές σημαντικές για τα κητώδη και εκπέμπεται σε 24ωρη βάση, επηρεάζει και απειλεί ποικιλοτρόπως τα θαλάσσια θηλαστικά.

Η πετρελαϊκή ρύπανση, η παρενόχληση από τα σκάφη αναψυχής, η ηχορύπανση, η κλιματική αλλαγή, η όχληση και οι στρατιωτικές ασκήσεις και έρευνες για υδρογονάνθρακες, είναι κοινές απειλές για όλα τα θαλάσσια θηλαστικά.

Η ζωή που προστατεύουμε

Το WWF Ελλάς και η ΜOm/ Εταιρία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος και το Tethys Research Institute, υλοποίησε από το 2010 - 2013, την εκστρατεία «Θάλασσα: Μάθε, Δράσε, Προστάτεψε». Είναι η πρώτη ενημερωτική και συμμετοχική εκστρατεία για τα 14 θαλάσσια θηλαστικά, 9 μόνιμα και 5 περιστασιακά (δελφίνια, φάλαινες και μεσογειακή φώκια), που ζουν στις ελληνικές θάλασσες που πραγματοποιείται στην Ελλάδα.
Στόχος της εκστρατείας είναι να ενημερώσει το ευρύ κοινό μέσα από μια σειρά επικοινωνιακών εργαλείων για τα ζώα αυτά, τις απειλές τους, τη σημασία τους για το θαλάσσιο περιβάλλον και να δώσει κάποιες απλές συμβουλές για το πώς μπορούν να συμβάλουν στην προστασία τους. Παράλληλα, η εκστρατεία φιλοδοξεί να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές (και πολίτες του μέλλοντος) και να εμπλέξει τους φορείς που συσχετίζονται επαγγελματικά άμεσα με το θαλάσσιο περιβάλλον. Στο πλαίσιο της εκστρατείας πραγματοποιήθηκε μια σειρά εκπαιδευτικών δράσεων, στους επαγγελματικά άμεσα εμπλεκόμενους φορείς όπως τοπική αυτοδιοίκηση, Λιμενικό Σώμα και σχολές εμποροπλοιάρχων και πολεμικού ναυτικού, καθώς και σε σχολεία και εκπαιδευτικούς ανά την Ελλάδα.

Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Θάλασσα: Μάθε, Δράσε, Προστάτεψε /Εκστρατεία Ενημέρωσης για τα θαλάσσια θηλαστικά στην Ελλάδα» υλοποιήθηκε από τη MOm/ Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας και το WWF Ελλάς σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος και το Tethys Research Institute, με τη συνδρομή του χρηματοδοτικού εργαλείου LIFE της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, του Πράσινου Ταμείου και της Blue Planet Shipping SA.