Τρίτη, 27 Σεπτεμβρίου 2016

Οι θάλασσες αποτελούν τη νέα μεγάλη πρόκληση για την προστασία του περιβάλλοντος. Επί αιώνες θεωρούνταν ανεξάντλητες, γεμάτες ψάρια, πολύχρωμους βυθούς και μυθικά είδη.

© George Rigoutsos / WWF Greece

Όμως, με συνεχόμενες πιέσεις από ποικίλες δραστηριότητες, τόσο στην ξηρά, όσο και στη θάλασσα, προβλήματα όπως η υπεραλίευση και η ρύπανση οδηγούν στην υποβάθμιση των θαλασσών. Μεταξύ 1970 και 2012, οι πληθυσμοί θαλάσσιων σπονδυλωτών ειδών μειώθηκαν κατά 49%, το 90% των ιχθυαποθεμάτων σήμερα απειλείται από την υπεραλίευση, ενώ τα θαλάσσια λιβάδια, συμπεριλαμβανομένης της Μεσογειακής ποσειδωνίας, συρρικνώνονται με ρυθμούς που ανέρχονται παγκοσμίως στο 2-5% ανά έτος. Όπως έδειξε και πρόσφατη ανάλυση του WWF για τη Μεσόγειο, οι ανθρώπινες δραστηριότητες στις θάλασσες και στις ακτές εντείνονται και επεκτείνονται σε όλους τους οικονομικούς τομείς, με αποτέλεσμα αυξανόμενες πιέσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα και ενδεχόμενες συγκρούσεις τόσο μεταξύ των τομέων όσο και μεταξύ των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και του περιβάλλοντος.

Οι θάλασσες εκπέμπουν σήμα κινδύνου και η παγκόσμια κοινότητα καλείται να θεσπίσει θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές, εντός και εκτός των χωρικών υδάτων των κρατών, για να βοηθήσουν στην ανάκαμψη της θαλάσσιας ζωής.

Στην Ευρώπη το βασικό εργαλείο για την προστασία ειδών και τύπων οικοτόπων είναι το δίκτυο Natura 2000, που ιδρύθηκε με βάση τις ευρωπαϊκές οδηγίες για τη φύση. Παρόλα αυτά, 24 χρόνια μετά τη θέσπισή του και παρά τις δεσμεύσεις των κρατών μελών, οι θαλάσσιες περιοχές Natura 2000 δεν ξεπερνούν το 6% των ευρωπαϊκών θαλασσών, ποσοστό πολύ χαμηλότερο από τον στόχο του 30% που οι επιστήμονες διεθνώς υπολογίζουν ως απαραίτητο προκειμένου να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα η υγεία των θαλασσών. Η ανάγκη για πλήρη και ορθή εφαρμογή των οδηγιών για τη φύση, και η συμπλήρωση του θαλασσίου τμήματος του δικτύου Natura 2000, αποτελεί ένα από τα συμπεράσματα της τεχνικής αξιολόγησης που υλοποιεί αυτήν τη στιγμή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και εξετάζει την καταλληλότητά τους ως προς τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.

Αυτή την εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αξιολογήσει τις προτάσεις των κρατών μελών για ένταξη θαλάσσιων εκτάσεων στο δίκτυο Natura 2000. Η αξιολόγηση θα εστιάσει στις ευρωπαϊκές θάλασσες του Ατλαντικού, της Μακαρονησίας και της Μεσογείου. Η συνάντηση αυτή είναι η πρώτη μετά από έξι χρόνια, οπότε και διαπιστώθηκαν σημαντικά κενά. Σε αυτά ακριβώς θα επικεντρωθεί η συζήτηση καθώς διαπιστώνεται ότι τα κράτη μέλη αποτυγχάνουν να προστατεύσουν ικανοποιητικά απειλούμενα είδη όπως, το ρινοδέλφινο και η χελώνα καρέτα ή τύπους οικοτόπων όπως οι ύφαλοι και τα θαλάσσια ηφαίστεια. Η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ιταλία, η Κύπρος, η Πορτογαλία και η Σλοβενία είναι οι χώρες που επιδεικνύουν τη μεγαλύτερη καθυστέρηση στον ορισμό περιοχών και την υλοποίηση μέτρων προστασίας.

Οι περιβαλλοντικές ΜΚΟ Oceana, Seas At Risk και το WWF καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να είναι αυστηρή στην αξιολόγηση των επιδόσεων των κρατών μελών της ΕΕ όσον αφορά στην προστασία των θαλασσών, ιδιαίτερα στην προστασία των περιοχών με την πλέον απειλούμενη θαλάσσια ζωή. 

Παρόλο που θα αξιολογηθούν προτάσεις από τις περισσότερες χώρες, δεν θα αξιολογηθούν προτάσεις από την Ελλάδα, καθώς δεν κατέθεσε εγκαίρως τις δικές της. Όμως δεν είμαστε πολύ πίσω. Το καλοκαίρι, το Υπουργείο Περιβάλλοντος έθεσε σε δημόσια διαβούλευση τις δικές του προτάσεις που προέκυψαν μετά από έρευνες πεδίου που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο προγράμματος για την εποπτεία και την παρακολούθηση των ευρωπαϊκά προστατευόμενων ειδών και οικοτόπων, τον συνεχή εμπλουτισμό της γνώσης για την ελληνική φύση και τη συνεργασία μεταξύ ειδικών επιστημόνων. Με βάση τις προτάσεις του ΥΠΕΝ, η συμπλήρωση του δικτύου Natura 2000, στην Ελλάδα ειδικά στον θαλάσσιο χώρο, θα φτάνει περίπου στο 20%, από το 6% που βρίσκεται σήμερα, της θαλάσσιας έκτασης της χώρας. Το ποσοστό αυτό φανερώνει τον πλούτο της ελληνικής θαλάσσιας βιοποικιλότητας.

Το WWF Ελλάς συμμετείχε στη διαβούλευση, τονίζοντας ότι οι προτάσεις του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την επέκταση του δικτύου Natura 2000 αποτελούν ένα εξαιρετικά σημαντικό βήμα για την πλήρη εφαρμογή των οδηγιών για τη φύση. Υποστήριξε όλες τις προτάσεις εντοπίζοντας ωστόσο και περιπτώσεις ελλείψεων σε περιοχές για θαλάσσια είδη και οικότοπους που θα πρέπει επίσης να περιληφθούν στο δίκτυο. Επιπλέον το WWF Ελλάς τόνισε την ανάγκη η Ελλάδα να προχωρήσει άμεσα στα παρακάτω:

• αναδιοργάνωση και σύνδεση όλου του συστήματος προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας και διαμόρφωση ενός λειτουργικού εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών
• άμεση προώθηση των προτεινόμενων περιοχών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ετοιμότητα για την πλήρη θεσμική κατοχύρωση τους σε εθνικό επίπεδο
• ορισμό στόχων διατήρησης σε εθνικό επίπεδο και ανά περιοχή
• κατάρτιση και υλοποίηση συγκεκριμένων και διαφορετικών ανά περιοχή σχεδίων διαχείρισης, στα οποία θα ορίζονται τα κατάλληλα για την κάθε περιοχή και την επίτευξη των στόχων διατήρησης μέτρα
• συμμετοχικές διαδικασίες λήψεων απόφασης, δηλαδή προώθηση της συν-διαχείρισης των περιοχών με βάση την επιστημονική γνώση και τα δεδομένα που προκύπτουν από την επιστημονική παρακολούθηση της κάθε περιοχής, ειδικά όσον αφορά σε περιοχές με έντονη αλιευτική δραστηριότητα
• επαρκές και λειτουργικό σύστημα φύλαξης και εποπτείας της κάθε περιοχής.

Της Ιόλης Χριστοπούλου και της Παναγιώτας Μαραγκού