Πέμπτη, 16 Ιουνίου 2016

Βρισκόμαστε στη Ζάκυνθο της δεκαετίας του ‘90 όταν ο μαζικός τουρισμός έχει ξεκινήσει να κατακλύζει το νησί και οι παραλίες να γεμίζουν τουρίστες, πλαστικές καρέκλες και ομπρέλες. Οι MΚΟ ξεκινούν να οργανώνονται και να επισημαίνουν τους κινδύνους που η ανεξέλεγκτη τουριστική εισροή επιφέρει στις σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας της χελώνας καρέτα στη Μεσόγειο.

Ακολουθούν διαμάχες, με την τοπική κοινωνία να διχάζεται, ευρωπαϊκά δικαστήρια να εκδίδουν καταδικαστικές αποφάσεις εις βάρος της χώρας μας για ελλιπή προστασία του είδους, το κράτος να αδυνατεί να εκπληρώσει συμβατικές του υποχρεώσεις και τουριστικές επιχειρήσεις να διαμαρτύρονται επιδιώκοντας περισσότερη ανάπτυξη για το νησί.

Στη συνέχεια η δημιουργία του πρώτου εθνικού πάρκου, του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου, αποτελεί το μέσο για την αναζήτηση της ισορροπίας μεταξύ προστασίας της χελώνας και της ανάπτυξης.

Γυρνάμε στο σήμερα 20 χρόνια μετά και ρωτάμε εκπροσώπους φορέων του νησιού και ανθρώπους που ζουν καθημερινά με τις χελώνες τη δική τους γνώμη. Είναι η καρέτα τελικά φίλος ή εχθρός;

 

 

Αντώνης Συνετός, κάτοικος και επιχειρηματίας στον κλάδο της εστίασης στην περιοχή του ΕΘΠΖ

Η χελώνα αναμφισβήτητα αποτελεί ένα φιλικό και οικείο σύμβολο για τη ζακυνθινή κοινωνία. Η συνύπαρξη της χελώνας με τους κατοίκους είναι δεδομένη στο πέρασμα του χρόνου. Η πρόκληση για ένα διαφορετικό μοντέλο τουρισμού, όπου τόσο οι κάτοικοι, όσο και οι τουρίστες θα  σέβονται και  θα προστατεύουν τη χελώνα και όλους τους παράγοντες που την επηρεάζουν είναι μεγάλη. Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των κατοίκων και των τουριστών, ο  ρεαλιστικός σχεδιασμός και η εφαρμογή μέτρων διαχείρισης για την προστασία αποτελούν στοίχημα για όλους. Διπλωματικά θα πρέπει να επανεξεταστούν οι περιορισμοί που προβλέπονται, οι απαιτήσεις των κατοίκων για πιο χαλαρά μέτρα, αλλά και η δημιουργία κινήτρων ή και αντισταθμιστικών, πχ στους ψαράδες. Η ευκαιρία που δίνεται για την ανάπτυξη μιας διαφοροποιημένης, αλλά δυναμικής επιχειρηματικότητας δεν πρέπει να χαθεί. Η Ζάκυνθος κινείται γύρω από τη χελώνα, οι κάτοικοι την προβάλλουν ακόμα και στον μαζικό και απρόσωπο τουρισμό και οι τουρίστες την αναζητούν! 

 

Nikki White, ABTA Διευθύντρια προορισμών και βιωσιμότητας

Ο ABTA αναγνωρίζει ότι η τουριστική βιομηχανία έχει την ευθύνη να διαχειρίζεται τις επιπτώσεις της στο φυσικό περιβάλλον, ιδιαίτερα σε ευαίσθητες οικολογικά περιοχές. Για αυτό το σκοπό ο ABTA καταβάλλει κάθε προσπάθεια να παραμένει ενήμερος και τα μέλη της να είναι ενεργοί εταίροι σε τέτοια θέματα

Ο ABTA αναγνωρίζει το γεγονός ότι μικρές προσαρμογές σε τουριστικές παραλίες μπορούν να έχουν μεγάλα θετικά οφέλη για την ωοτοκία της χελώνας καρέτα και για αυτό ενθαρρύνει πρακτικές συστάσεις που επηρεάζουν θετικά τον πληθυσμό τους. Ο ABTA θα συνεχίσει να συνεργάζεται με ακαδημαϊκά ινστιτούτα και ειδικούς προστασίας, ώστε να παραμείνει ενήμερος για τις επιπτώσεις και να βρει λύσεις που θα βοηθούν την προστασία.

Ο ABTA καλωσορίζει πρωτοβουλίες προστασίας όπως η καμπάνια του WWF Nature Alert και συνεχίζει να δουλεύει στενά με τα μέλη του για τη βελτίωση των δεδομένων ευημερίας των ζώων στον τουρισμό εφαρμόζοντας το ABTA Global Welfare Standards.”

 

Χαρίκλεια Μινώτου, WWF Ελλάς, Πρόγραμμα Ζακύνθου

Οι θαλάσσιες χελώνες Caretta caretta αποτελούν είδος προτεραιότητας για το WWF  σε διεθνές επίπεδο. Η αγορά της περιοχής που περιβάλλει την παραλία των Σεκανίων από το WWF, στη Ζάκυνθο εξασφάλισε ένα μοναδικό βιότοπο για τη χελώνα, αφού τα Σεκάνια είναι μία από τις σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας  στη Μεσόγειο.

Οι συνέργειες και η δυναμική συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας αποτελούν τις σημαντικότερες παραμέτρους για την αποτελεσματική διαχείριση της περιοχής του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου.  Οι τρεις πυλώνες της αειφορίας: το περιβάλλον, η κοινωνία και η οικονομία, θα πρέπει να συνδεθούν με τη χελώνα, να σχεδιαστεί ολιστικά η διαχείριση, η προστασία και η ανάδειξη της περιοχής ώστε να εξασφαλιστεί ρεαλιστικά και με επιτυχία η εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου. Η χελώνα αποτελεί είδος σύμβολο και  ταυτόχρονα ευκαιρία για την Ζάκυνθο διαφοροποιώντας το τουριστικό προφίλ της και δίνοντας προοπτικές εναλλακτικής ανάπτυξης (π.χ ο οικοτουρισμός) καθώς και στήριξης των παραγωγικών δραστηριοτήτων της Ζακύνθου.    

 

Παναγιώτα Θεοδώρου, ΑΡΧΕΛΩΝ

Η παραλία του Λαγανά στο νότιο τμήμα του νησιού της Ζακύνθου στο Ιόνιο πέλαγος, φιλοξενεί έναν από τους μεγαλύτερους οικότοπους φωλεοποίησης της χελώνας καρέτα στη Μεσόγειο. Λόγω των πιέσεων που αντιμετώπισε η περιοχή από τον μαζικό τουρισμό, το ελληνικό κράτος επιχείρησε από το 1994 να το προστατέψει με ποικίλες νομοθετικές πράξεις, οι οποίες δυστυχώς δεν εφαρμόσθηκαν αυστηρά. Βασιζόμενοι στις προβλέψεις της οδηγίας για τους οικοτόπους (92/43/EEC), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Συνθήκη της Βέρνης και ΜΚΟ ασκούν πίεση στην Ελλάδα για την προστασία αυτού του οικοτόπου. Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (ΕΘΠΖ) ιδρύθηκε το 1999, ενώ ο φορέας διαχείρισης του συστάθηκε το 2000. Παρά το γεγονός ότι μέρος της τοπικής κοινωνίας ήταν ενάντια στη δημιουργία του ΕΘΠΖ, σήμερα είναι εμφανές σε όλους ότι η προστασία του οικοτόπου μπορεί να παρέχει μακροπρόθεσμο εισόδημα για την τοπική κοινωνία με βιώσιμη χρήση των πόρων τους.

Σήμερα η ιστορία φαίνεται να επαναλαμβάνεται στον Κυπαρισσιακό κόλπο στη δυτική ακτή της Πελοποννήσου, τη δεύτερη μεγαλύτερη περιοχή ωοτοκίας της καρέτα στη Μεσόγειο. Η Ελλάδα μάλιστα έχει παραπεμφθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για παραβίαση της οδηγίας για τους οικοτόπους. Ευνοϊκό καθεστώς προστασίας για την περιοχή μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τον ορισμό του ως Εθνικό Πάρκο, γεγονός που θα διασφαλίσει την προστασία του φυσικού χώρου και τη βιώσιμη ανάπτυξη της τοπικής κοινότητας σε αρμονία με το φυσικό κεφάλαιο της περιοχής.

Η εμπειρία του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου  

Ο φορέας διαχείρισης του ΕΘΠΖ ιδρύθηκε 16 χρόνια πριν όταν στην Ελλάδα δεν υπήρχε καθόλου εμπειρία στη διαχείριση προστατευόμενων περιοχών, ενώ ταυτόχρονα υπήρχε μεγάλη πίεση από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες σε ιδιαιτέρως ευαίσθητους οικοτόπους.  Κάπως έτσι οι περιοχές που έκαναν τις φωλιές τους οι χελώνες καρέτα κοντά στην παραλία του Λαγανά στη Ζάκυνθο απειλήθηκαν σε τέτοιο βαθμό που μόνο μια καινοτόμος και συστηματική προσέγγιση θα μπορούσε να λύσει μακροχρόνιες συγκρούσεις που γεννιούνται από χρήσεις και δραστηριότητες, κυρίως τον τουρισμό, και είναι ασύμβατες με τις βασικές ανάγκες προστασίας του είδους. Η προσέγγιση και διαχείριση από μια οικοσυστημική οπτική, που να λαμβάνει δηλαδή υπόψη τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ειδών, των συνιστωσών των οικοσυστημάτων και των ανθρώπων, υπονοεί τη συναίνεση της τοπικής κοινωνίας εξασφαλίζοντας την βιωσιμότητα σε βάθος χρόνου. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια επαναλαμβανόμενη διαδικασία, η οποία απαιτεί ανθρώπινους και υλικούς πόρους, συνεχή χρηματοδότηση και συνέπεια. Στις μέρες μας παρά το γεγονός ότι η πίεση που ασκείται στις παραλίες ωοτοκίας και στις θαλάσσιες χελώνες παραμένει μεγάλη, ένα σημαντικό βήμα για την προστασία του είδους και των οικοτόπων του έχει γίνει, ενώ η τοπική κοινωνία σταδιακά υιοθετεί τις θαλάσσιες χελώνες και το ΕΘΠΖ ως κομμάτι της πολιτιστικής και κοινωνικοοικονομικής κληρονομιάς του, το μέλλον παραμένει αβέβαιο κυρίως εξαιτίας των εκκεντρικών κοινωνικών αλλαγών και αναγκών. Επιπλέον οι θαλάσσιες χελώνες είναι ένα μεταναστευτικό είδος και η ανάγκη για μια στρατηγική με συνοχή σε διεθνές επίπεδο που να βασίζεται σε μια διεπιστημονιή προσέγγιση είναι ένας στόχος που έχει πολύ δρόμο μέχρι να επιτευχθεί.

 

Αριστοτέλης Μαρτίνης, Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Τεχνολόγων Περιβάλλοντος,  ΤΕΙ Ιονίων Νήσων

Οι πρόγονοι του σημερινού είδους θαλάσσιας χελώνας, Caretta caretta, σύμφωνα με την χρονολόγηση απολιθωμάτων, φαίνεται να υπήρχαν στον πλανήτη μας πριν από 150 και πλέον εκατομμύρια έτη, δηλαδή πολύ πριν την εμφάνιση του ανθρώπου. Οι παραλίες της Ζακύνθου αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους βιότοπους για την αναπαραγωγή της χελώνας και ιστορικές και βιβλιογραφικές αναφορές καταδεικνύουν διαχρονικά μια σχέση οικειότητας, φιλίας και φιλόξενης στάσης με την τοπική κοινωνία, η οποία κάθε άνοιξη ανέμενε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και περηφάνια τον ξεχωριστό επισκέπτη.

Μετά τη δεκαετία του ´70, με την αύξηση της τουριστικής δραστηριότητας, εμφανίστηκαν  οι πρώτες πιέσεις στο βιότοπο και κατ´ επέκταση στο είδος. Η συνεργασία περιβαλλοντικών φορέων, Μ.Κ.Ο, της επιστημονικής κοινότητας και της τοπικής κοινωνίας σε συνδυασμό με το θεσμικό πλαίσιο, απέδωσε σταδιακά σημαντικά αποτελέσματα για την προστασία της. Η αγορά της περιοχής των Σεκανίων από το WWF Ελλάς και η δημιουργία του Εθνικού Θαλασσίου Πάρκου Ζακύνθου, αποτελούν στρατηγικής σημασίας ενέργειες, οι οποίες συνέβαλαν αποφασιστικά στην προστασία του είδους  καθώς και στην ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας.

Μπορεί η Caretta caretta να συνυπάρξει σήμερα με την τουριστική ανάπτυξη του νησιού; Η προστασία της θαλάσσιας χελώνας είναι σημαντικότερη από την οικονομική ανάπτυξη; Την απάντηση δίνουν οι ίδιοι οι κάτοικοι και οι επισκέπτες, σε επιστημονική έρευνα του Τμήματος Τεχνολόγων Περιβάλλοντος του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, όπου σε ποσοστά που ξεπερνούν το 95%, τόσο η τοπική κοινωνία, όσο και οι επισκέπτες, δηλώνουν ότι η προστασία του είδους είναι σημαντικότερη, διότι μπορεί να συμβάλλει σε μεγάλο ποσοστό στην οικονομία της Ζακύνθου. Η χελώνα αναζητά έναν ήσυχο και περιβαλλοντικά κατάλληλο βιότοπο για να αναπαραχθεί, συμβάλλοντας παράλληλα στην οικοτουριστική ανάπτυξη. Η υποβάθμιση των περιβαλλοντικών παραμέτρων των βιοτόπων αναπαραγωγής, θα την οδηγήσει σταδιακά σε αναζήτηση άλλων περιοχών για να γεννήσει με ασφάλεια τα αυγά της.

Η Ζάκυνθος έχει μεγαλύτερη ανάγκη την Caretta caretta παρά η Caretta  caretta τη Ζάκυνθο! Μπορούμε άραγε να φανταστούμε πόσο φτωχότερο θα είναι το Νησί χωρίς το σημαντικό αυτό είδος;

 

Sören Stöber, Εμπορικός Διευθυντής Travelife

Το Travelife είναι ένα διεθνές σύστημα πιστοποίησης βιωσιμότητας, το οποίο δουλεύει με ξενοδοχεία και παρόχους στέγασης σε περισσότερες από 50 χώρες σε όλον τον κόσμο. Αναγνωρίζουμε και επιβραβεύουμε τις καλύτερες πρακτικές συμπεριλαμβάνοντας στην αξιολόγηση μας τον τρόπου που τα ξενοδοχεία αντιμετωπίζουν την ευημερία των ζώων κατά τη λειτουργία τους. Τα μέλη του Travelife πρέπει επίσης να επιδεικνύουν ενεργά την αποθάρρυνση των φιλοξενούμενων τους από δραστηριότητες που κάνουν κακό ή έχουν αρνητικές επιπτώσεις στα ζώα του περιβάλλοντος χώρου. 

Το Travelife καλωσορίζει ευκαιρίες επικοινωνίας περιβαλλοντικών πρωτοβουλιών όπως αυτή του WWF Nature Alert και την υποστήριξη του WWF Ελλάς για την  Carretta carretta. Τέτοιου είδους πρωτοβουλίες αποτελούν τον καλύτερο τρόπο δέσμευσης των ξενοδοχείων - μελών του Travelife και των τουριστών στην προστασία των ζώων και της βιοποικιλότητας, που εν τέλει υποστηρίζουν το τουριστικό προϊόν.   

 

Mαρία Λουγάρη, Επιχειρηματίας Ξενοδοχείο Καστέλι

Οι χελώνες είναι οι καλύτεροι μας φίλοι.

Το ξενοδοχείο μας βρίσκεται στην περιοχή του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου και για 24 χρόνια γινόμαστε μάρτυρες του θαυμασμού των επισκεπτών μας για την Caretta caretta, ενδιαφέρον το οποίο βαίνει αυξανόμενο με τα χρόνια.  

Βλέπουμε τον ενθουσιασμό των επισκεπτών μας όταν μαθαίνουν για πρώτη φορά για την παρουσία της χελώνας στην Ζάκυνθο και πως αυτός ο ενθουσιασμός μεγεθύνεται όταν καταφέρουν να τις δουν και να βγάλουν μια φωτογραφία τους.

Είναι μια μοναδική εμπειρία για τις διακοπές των επισκεπτών μας όταν μπορούν να συναντήσουν μία Caretta caretta στην παραλία. Θα ξυπνήσουν πολύ νωρίς το πρωί για να τις συναντήσουν στο φυσικό τους χώρο χωρίς να τις ενοχλήσουν.

Αυτό το πρωινό ξύπνημα δίνει ένα μοναδικό χρώμα στη διαμονή των επισκεπτών μας. Ακολουθώντας τις συμβουλές των εθελοντών μας ώστε να έχουν διάδραση με τις χελώνες χωρίς να επεμβαίνουν στην ισορροπία της φύσης νιώθουν ευλογημένοι από την παρουσία των χελωνών στην ηλιόλουστη παραλία του Λαγανά στο νησί της Ζακύνθου!

Την ίδια στιγμή η προστασία του είδους σε αυτήν την κατάξανθη αμμώδη παραλία μας απελευθερώνει από την παρουσία ταχύπλοων πλοίων και αθλημάτων θαλάσσης κάνοντας το σκηνικό ιδανικό για στιγμές χαλάρωσης δίπλα στη θάλασσα.

 

Lily Venizelos, ΜEDASSET

Οι κοινωνικοοικονομικές όψεις της προστασίας της θαλάσσιας χελώνας δεν μπορούν πουθενά αλλού να απεικονιστούν καλύτερα από τις προσπάθειες 33 χρόνων για την εγκαθίδρυση και έπειτα την προσπάθεια εφαρμογής της νομοθεσίας για την προστασία των οικοτόπων και ειδών των αρχαίων φωλιών της χελώνας καρέτα στην παραλία του Λαγανά, στο μεσογειακό νησί της Ζακύνθου. Παρά τις προσπάθειες προστασίας από το ιδρυθέν το 1999 Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου, τη σκληρή δουλειά των ΜΚΟ, τις εισηγήσεις διεθνών Συνθηκών, εθνικών και ευρωπαϊκών αποφάσεων για τους οικοτόπους προστατευόμενων ειδών ο οικότοπος φωλιών του Λαγανά παραμένει υπό απειλή από τις ανεξέλεγκτες τουριστικές δραστηριότητες, κυρίως λόγω της μη εφαρμογής της νομοθεσίας, την απουσία χρηματοδοτικής υποστήριξης από το κράτος προς το ΕΘΠΖ, την αδιαφορία της τοπικής κοινωνίας και αρχών και την απουσία διαχείρισης. Στον Λαγανά χιλιάδες τουρίστες ξοδεύουν χρήματα για να παρακολουθήσουν τις χελώνες μέσα από πλοία με γυάλινο πάτο, να αγοράσουν κατασκευές και ρούχα που σχετίζονται με τη χελώνα, ενώ έρχονται από όλες τις γωνιές του νησιού για να «δουν τις χελώνες» νοικιάζοντας μικρές μηχανοκίνητες βάρκες, ξαπλώστρες ή πηγαίνοντας κρουαζιέρα και τρώγοντας σε μία ταβέρνα που έχει το όνομα τους.