Τρίτη, 26 Αυγούστου 2014

Μήνες τώρα ετοιμαζόταν μια αποστολή χαρτογράφησης του πυθμένα της Γυάρου. Είχαν προηγηθεί αρκετές συναντήσεις, τηλεφωνικές επικοινωνίες, αρκετά εμαιλ και μια βδομάδα εντατικής παρακολούθησης μετεωρολογικών προγνώσεων, περιμένοντας το μελτέμι να πέσει.

Το ξημέρωμα μας βρίσκει να περιμένουμε νοτιοανατολικά της Γυάρου όταν στον ορίζοντα διακρίνεται η σιλουέτα του ερευνητικό σκάφος του Πανεπιστημίου Πατρών, ένα ξύλινο παραδοσιακό καΐκι, που έχει αφήσει την αλιεία και πλέον υπηρετεί την επιστημονική κοινότητα, φορτωμένο όργανα, υπολογιστές και ερευνητές.

Το ερευνητικό σκάφος ΑΓ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΦΩΤΟ Χ.ΠΑΠΑΔΑΣ/WWF Ελλάς

ΦΩΤΟ Χ.ΠΑΠΑΔΑΣ/WWF Ελλάς

Μετά από μια ερευνητική βόλτα πιο νότια στις Κυκλάδες, προσεγγίζουν τώρα τον όρμο των φυλακών. Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο όλοι ξέρουμε ότι ο καιρός έχει κάνει ένα παράθυρο και πρέπει να το εκμεταλλευτούμε όσο καλύτερα μπορούμε. Πλαγιάζουμε δίπλα τους τη στιγμή που ξεκινούν να κατεβάζουν τα μηχανήματά τους στο νερό. Στην πρύμνη το ειδικό βίντζι κατεβάζει σιγά και προσεκτικά το ψαράκι (sidescan sonar), ένα όργανο που μοιάζει με τορπίλη,ενώ δύο άλλοι ερευνητές στη δεξιά πλευρά τοποθετούν τον τομογράφο πυθμένα (sub- bottom profiler).

Η ομάδα των ωκεανογράφων εν δράση ΦΩΤΟ Ε.ΣΑΜΑΡΑ/WWF Ελλάς

Συλλέγοντας τα όργανα από το βυθό ΦΩΤΟ Χ.ΠΑΠΑΔΑΣ/WWF Ελλάς

Τα δύο αυτά όργανα σε συνδυασμό με ένα πλήθος καλωδίων που τρέχουν κατά μήκος του σκάφους μεταφέρουν πληροφορίες στις μονάδες των υπολογιστών που είναι τοποθετημένες στη γέφυρα. Αναρωτιέμαι που καταλήγουν όλες αυτές οι πλεξούδες καλωδίων και έτσι κατευθύνομαι προς τη γέφυρα όπου με υποδέχεται ο καπετάν Γιώργης. Ένας άνθρωπος που μυρίζει θάλασσα, απλός, τραχύς, ποτισμένος αλμύρα, βγάζει μια καλοσύνη και συνάμα μια απόλυτη ειλικρίνεια. Προσπαθώ να μπω στη γέφυρα του καϊκιού και συνειδητοποιώ πως δεν υπάρχει και πολύς χώρος, παντού πίσω από την τιμονιέρα, βρίσκονται υπολογιστές, λάπτοπ και οθόνες. Εδώ χτυπά η καρδιά των πληροφοριών, εδώ έρχονται τα δεδομένα από τα μηχανήματα που αυτή τη στιγμή βρίσκονται στο νερό και αναλύονται δίνοντας την εικόνα του βυθού.

Η ομάδα των ωκεανογράφων με τον επικεφαλή Δρ. Γ. Παπαθεοδώρου ΦΩΤΟ Χ.ΠΑΠΑΔΑΣ/WWF Ελλάς

Τομογράφος πυθμένα (ωκεανογραφικό όργανο) ΦΩΤΟ Χ.ΠΑΠΑΔΑΣ/WWF Ελλάς

Ένα χέρι απλώνεται για να συστηθούμε, είναι ο επικεφαλής της ομάδας καθηγητής δρ. Γ. Παπαθεοδώρου, ζεστός και χαμογελαστός, ένας από τους καλύτερους ερευνητές στο είδος του, αρχίζει να εξηγεί και να απαντά σε όλες τις ερωτήσεις μας. Σήμερα μαζί μας εκτός της ομάδας πεδίου του Κυκλάδες Life, τυχαίνει να βρίσκονται οι δύο υπεύθυνοι επικοινωνίας του WWF Ελλάς και το δημοσιογραφικό τους δαιμόνιο δεν αφήνει εύκολα σε ησυχία τους ερευνητές.

Οι καταδυτικές ομάδες του Παν. Πατρών και η ομάδα πεδίου του ΚΥΚΛΑΔΕΣ Life ΦΩΤΟ Χ.ΠΑΠΑΔΑΣ/WWF Ελλάς

Ταξιδεύουμε περιμετρικά της Γυάρου και τα υποβρύχια μάτια των οργάνων που σέρνουμε πίσω μας σκανάρουν διεξοδικά το βυθό δίνοντας νέες πληροφορίες για μια ανεξερεύνητη περιοχή.
Αφήνω για λίγο τη γέφυρα και αποφασίζω να κάνω μια βόλτα στο σκάφος. Παρατηρώ και καταγράφω με την κάμερα που κρατάω τα μηχανήματα και συνειρμικά αρχίζω να θυμάμαι τα ντοκιμαντέρ του Ζακ Ιβ Κουστώ και τις εξερευνήσεις με το Καλυψώ, που βλέπαμε όταν ήμασταν παιδιά τα καλοκαιρινά μεσημέρια στην ΕΡΤ και ονειρευόμασταν κάποτε να μπορέσουμε και εμείς να γίνουμε πλήρωμα σε ένα τέτοιο σκάφος. Σήμερα μάλλον είμαστε και εμείς μέρος εκείνου του παιδικού ονείρου που μας μεγάλωσε και καθώς σκέφτομαι αυτά πέφτω πάνω στην καταδυτική ομάδα του σκάφους που ετοιμάζει μια κάμερα μεγάλου βάθους για να τσεκάρει ένα στόχο στα 90μ. Ο Γιώργος και ο Αναστάσης είναι τα μέλη της αποστολής που καταδύονται όταν οι ερευνητές θέλουν ανθρώπινα μάτια στο βυθό για να επιβεβαιώσουν ένα αντικείμενο, ένα ναυάγιο ή να πάρουν δείγματα από τον πυθμένα και να καταμετρήσουν τα λιβάδια ποσειδωνίας. Στις περιπτώσεις που το βάθος δεν επιτρέπει ή κάνει πολύπολοκη μια κατάδυση στέλνουν την κάμερα μεγάλου βάθους.
Οι ώρες στη θάλασσα περνούν γρήγορα και το απόγευμα με βρίσκει με τα δάχτυλα κολλημένα στα πλήκτρα της υποβρύχιας κάμερας καμιά δεκαπενταριά μέτρα κάτω από το ερευνητικό σκάφος « Γιούρα». Κοιτάζω την επιφάνεια αφήνοντας αργά τις φυσαλίδες να φεύγουν από τα πνευμόνια μου, περιμένω την ομάδα να κατέβει φιλμάροντας από τον πυθμένα τη διαδικασία κατάδυσης. Μαύρες σιλουέτες καταπίνονται από το νερό που κλείνει από πάνω τους. Μαζί τους κατεβάζουν ένα πλαίσιο ενός τετραγωνικού μέτρου, για να μπορέσουν να εκτιμήσουν την πυκνότητα της ποσειδωνίας. Σε λίγο όλοι είμαστε στο πυθμένα, η ομάδα τουΚΥΚΛΑΔΕΣ, η υποβρύχια ομάδα του Παν. Πατρών και ο υποβρύχιος φωτογράφος Γιώργος Ρηγούτσος, τα φλας του οποίου έχουν πάρει φωτιά. Ξεκινάμε για μια πρώτη περιήγηση στο βυθό της Γυάρου, αλλά παράλληλα θέλουμε να εξετάσουμε από κοντά κάποιους στόχους (σημεία ενδιαφέροντος) που μας έχει υποδείξει η ομάδα των χαρτογράφων.

Ερευνητές καταμετρούν λιβάδια ποσειδωνίας ΦΩΤΟ Χ.ΠΑΠΑΔΑΣ/WWF Ελλάς

Ο υποβρύχιος φωτογράφος Γ. Ρηγούτσος φωτογραφίζοντας ποσειδωνίες ΦΩΤΟ Χ.ΠΑΠΑΔΑΣ/WWF Ελλάς

ΦΩΤΟ Χ.ΠΑΠΑΔΑΣ/WWF Ελλάς

Η Γυάρος για άλλη μια φορά έρχεται να επιβεβαιώσει την αξία της, το υποθαλάσσιο οικοσύστημα σφύζει από ζωή. Κοπάδια με σάλπες, μας ακολουθούν σε όλη τη διάρκεια παρατηρώντας τα παράξενα πλάσματα που ταράζουν την ησυχία της αβύσσου με τις φυσαλίδες. Οι μικρές πανέμορφες μπλε καλογρίτσες (Chromis chromis), κρύβονται πίσω από τα φύλλα της ποσειδωνίας, αυτού του ιδιαίτερου καταφυγίου που δρα ως βρεφονηπιακός σταθμός για τα ψάρια, προσφέροντας καταφύγιο μέχρι να μπορέσουν να κυνηγήσουν στην ανοιχτή θάλασσα. Ένα κοπάδι λούτσων μου αποσπά την προσοχή και με το rec της κάμερας πατημένο, ξεκινάω να τους ακολουθώ. Οι λούτσοι είναι κοντινοί συγγενείς των barracuda, δεινοί και ταχύτατοι θηρευτές με παρατηρούν με τα μεγάλα τους μάτια και σταδιακά καταδύονται ενώ πασχίζω να τους ακολουθήσω. Ακούω το ηχητικό σφύριγμα του υπολογιστή καταδύσεων που φοράω στο αριστερό χέρι και βγαίνω από την όμορφη κατάσταση που είχα μπει παρατηρώντας αυτά τα υπέροχα ψάρια. Το βάθος έχει αυξηθεί αρκετά και έχω αποσπαστεί από την υπόλοιπη ομάδα, κοιτάζω τις ενδείξεις στα όργανά μου και στρίβω προς τα πίσω αφήνοντας το βαθύ μπλε για εκείνους που έχουν βράγχια, εμείς οι κοινοί θνητοί, μπορούμε για λίγο μόνο να αποκτούμε αυτές τις ιδιότητες και πάντα με προσοχή και σεβασμό στους κανόνες. Στα δεκαπέντε μέτρα εντοπίζω και πάλι την ομάδα μου, να καταμετρά ρίζες ποσειδωνίας και να καταγράφει τις πυκνότητες των λιβαδιών του Ποσειδώνα.
Κοιτάζοντας τα όργανα κατάδυσης, μας υπενθυμίζουν ότι θα έχουμε αέρα για λίγα μόνο λεπτά ακόμα, οπότε ανεβαίνουμε αργά προς τα πέντε μέτρα για την προαιρετική στάση αποσυμπίεσης, που σκοπό έχει να διώξει τις μεγάλες ποσότητες αζώτου από το αίμα των δυτών.
Αναδυόμαστε την ώρα που ο ήλιος βυθίζεται πίσω από τις φυλακές και μπροστά μας βλέπουμε να έρχεται με χαμηλή ταχύτητα το ερευνητικό σκάφος για να μας περισυλλέξει από το νερό. Ανεβαίνοντας επάνω μας κατακλύζουν οι ερωτήσεις από ερευνητές και πλήρωμα για το πώς ήταν υποβρυχίως. Γρήγορη αποσυναρμολόγηση του εξοπλισμού και στη συνέχεια βιράρισμα άγκυρας και πλώρη για Ερμούπολη.
Το μελτέμι έχει ανέβει για τα καλά, οι άνεμοι 6 Bf (μποφόρ) που πνέουν κάνουν το μπουγάζι Άνδρου Τήνου να σηκώνει ψηλό κύμα. Επιστρέφουμε καλπάζοντας πάνω στα κύματα, με τα άλματα να διαδέχονται το ένα το άλλο και το σκάφος να κλυδωνίζεται καθώς ο ενάμισης τόνος πολυεστέρα σκάει με δύναμη πάνω στις κορφές των κυμάτων και τις κόβει. Έτσι είναι το Αιγαίο, μια θάλασσα που δε σταματά να κινείται, μια θάλασσα γεμάτη ιστορία, όμορφους ανθρώπους και θησαυρούς.
Το σούρουπο μας βρίσκει κάτω από τη συνοικία Βαπόρια της Ερμούπολης, τα μεγάλα παραθαλάσσια αρχοντικά της πρωτεύουσας των Κυκλάδων καθρεφτίζονται στη θάλασσα. Περνάμε με ταχύτητα κόβοντας τις καθρεφτιζόμενες σιλουέτες τους καθώς κατευθυνόμαστε προς τα φανάρια του λιμανιού της Σύρου.
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Πατρών, παρ’ όλες τις δύσκολες συνθήκες που αντιμετώπισαν, έμειναν στη Γυάρο για δεκαπέντε μέρες ολοκληρώνοντας τη χαρτογράφηση του πυθμένα. Τα πρώτα αποτελέσματα από το βυθό φαίνεται να είναι πολύ σημαντικά. Η μυστική Γυάρος αποκαλύπτεται σταδιακά και εκπλήσσει επιβεβαιώνοντας τις προσδοκίες μας…