Δευτέρα, 25 Οκτωβρίου 2010
Την Τετάρτη 6 Οκτωβρίου ταξιδεύαμε όλο χαρά για Πειραιά όπου θα συναντιόμασταν με συναδέλφους από την Αθήνα, τη Ζάκυνθο και τη Δαδιά για να πάμε όλοι μαζί στο 5ο Συνέδριο Οικολογίας, στην Πάτρα. Η ομάδα για τους νησιωτικούς υγροτόπους θα παρουσίαζε μεταξύ άλλων και τα αποτελέσματα της έρευνας για ένα πολύ σημαντικό υγρότοπο του Νομού Ηρακλείου, το έλος ποταμού στα Μάλια.
Ένα τηλεφώνημα εθελοντή της οργάνωσης μάς χάλασε όλη την καλή διάθεση: ο μεγαλύτερος καλαμιώνας της Κρήτης στο έλος Ποταμού Μαλίων κάηκε ολοσχερώς. Για τις επόμενες τέσσερις ημέρες παρακολουθούσαμε και κατευθύναμε τις εξελίξεις τηλεφωνικά.
Υποστηρικτές και φίλοι του WWF Ελλάς επισκέπτονταν καθημερινά τον υγρότοπο και μας ενημέρωναν ενώ σε συνεργασία με τον Δήμο Μαλίων προγραμματίσαμε για την Τρίτη 11 Οκτωβρίου συνάντηση όλων των σχετικών φορέων και υπηρεσιών υπό την αιγίδα της Περιφέρειας για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα.
Απολογισμός
Τη Δευτέρα φτάσαμε στο Ηράκλειο με βαριά καρδιά. Αφού πήραμε τον απαραίτητο εξοπλισμό πήγαμε κατευθείαν στον υγρότοπο για να εκτιμήσουμε το μέγεθος της ζημιάς αλλά και τη δυνατότητα αποκατάστασης.
Η πυρκαγιά ξεκίνησε από το δυτικό άκρο του υγρότοπου κατά τις 6 το απόγευμα. Προκλήθηκε από καύση σκουπιδιών ή ξερόκλαδων και καθώς τα καλάμια είναι ξερά αυτήν την εποχή, επεκτάθηκε γρήγορα προς τα ανατολικά κατακαίοντας 49 από τα 70 στρέμματα του καλαμιώνα. Ευτυχώς η πυρκαγιά δεν συνέπεσε με την περίοδο της μετανάστευσης ή την φωλεοποίηση πουλιών και ελάχιστα ήταν τα σπονδυλόζωα που κάηκαν ζωντανά.
Η πυρκαγιά αποκάλυψε παλιές καλλιεργήσιμες εκτάσεις, τυρφώδεις περιοχές, αρκετά πηγάδια, αποστραγγιστικά κανάλια καθώς και αρχαίες κολώνες που πριν δεν φαίνονταν λόγω της πυκνής βλάστησης. Δυστυχώς μέσα στο τετραήμερο που είχε μεσολαβήσει εμφανίστηκαν περιφράξεις μέσα στην καμένη έκταση. Μόνο 15 στρέμματα από τα 130 του υγρότοπου Μαλίων είναι δημόσια έκταση. Το υπόλοιπο είναι πολλές και μικρές ιδιοκτησίες ιδιωτών (200-500 τ.μ.) και καθώς βρίσκονται μέσα σε αρχαιολογική Ζώνη Α δεν μπορούν να δομηθούν ή να φυτευτούν με δένδρα.
Όπως έδειξε η έρευνα του WWF Ελλάς με ερμηνεία αεροφωτογραφιών για το διάστημα 1945-2008 προκύπτει ότι από το 1945 μέχρι το 1966 η περιοχή καλλιεργούνταν συστηματικά έχοντας ελάχιστα υγροτοπικά στοιχεία. Τη δεκαετία του 1970 άρχισε η σταδιακή εγκατάλειψη των καλλιεργειών και η περιοχή άρχισε να καλύπτεται από υγροτοπική βλάστηση. Ήδη από το 1997 ο καλαμιώνας τού έλους Μαλίων ήταν ο μεγαλύτερος της Κρήτης.
Καθώς οι παράκτιοι υγρότοποι της Κρήτης υποβαθμίζονται με ραγδαίους ρυθμούς και ανεξαρτήτως περιβαλλοντικού καθεστώτος προστασίας, το έλος Μαλίων είχε καταγραφεί από το πρόγραμμά μας ως μια περίπτωση επιτυχούς προστασίας, λόγω όμως ενός αρχαιολογικού νόμου.
Η επόμενη μέρα
Τις επόμενες ημέρες της πυρκαγιάς πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στο Δημαρχείο των Μαλίων υπό τον Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας Κρήτης και συζητήθηκαν τα επόμενα βήματα. Εκτεταμένη εισήγηση έγινε από το WWF Ελλάς, καθώς ο καλαμιώνας έχει απογραφεί στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Προστασία των νησιωτικών υγρότοπων της Ελλάδας», ενώ έχει ολοκληρωθεί και μελέτη ανάδειξης του υγρότοπου από την ερευνητική ομάδα. Στη σύσκεψη συμμετείχαν με μεγάλη θέρμη οι κάτοικοι της περιοχής, οι οποίοι συμφώνησαν στην ανάγκη προστασίας του μοναδικού φυσικού οικοσυστήματος που υπάρχει στην ευρύτερη περιοχή των Μαλίων.
Όπως και στην περίπτωση του φοινικόδασους του Πρέβελη το καταστροφικό συμβάν προκάλεσε την κινητοποίηση. Ο καλαμιώνας αν αφεθεί θα αναγεννηθεί. Εμείς θα παρακολουθούμε τακτικά τον υγρότοπο και θα σας ενημερώνουμε.