Παρασκευή, 30 Οκτωβρίου 2015
Θετικές εξελίξεις, από αυτές που δεν έχουμε συνηθίσει τελευταία…
Αυτή η εβδομάδα χαρακτηρίστηκε από σημαντικές περιβαλλοντικά (και ίσως όχι μόνο) ευρωπαϊκές εξελίξεις, από αυτές που δεν έχουμε συνηθίσει τελευταία: υπουργοί από 9 κράτη μέλη και ομάδα ευρωβουλευτών στήριξαν δημόσια και ανοιχτά τις δύο θεμελιώδεις οδηγίες για την προστασία της φύσης.
Από την αρχή του χρόνου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κινήσει διαδικασία αξιολόγησης των οδηγιών για τους οικοτόπους (92/43/ΕΚ) και για τα άγρια πτηνά (2009/147/ΕΚ), που αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της προστασίας της ευρωπαϊκής φύσης και τη θεσμική βάση για το οικολογικό δίκτυο Natura 2000. Η επιλογή να συμπεριληφθούν οι δύο οδηγίες για την προστασία της φύσης σε έναν «έλεγχο καταλληλότητας» έχει προκαλέσει μεγάλη ανησυχία λόγω της ευρύτερης πολιτικής και οικονομικής συγκυρίας στην Ευρώπη, που είναι ιδιαίτερα αρνητική για την προστασία του περιβάλλοντος (βλ. εξελίξεις που καλύπτει το WWF). Η ανησυχία είναι ότι με πρόσχημα τη μείωση της γραφειοκρατίας και την τόνωση της απασχόλησης θα αναθεωρηθούν οι οδηγίες και θα χαλαρώσουν οι ρυθμίσεις για την προστασία της φύσης.
Με την πρόσφατή κοινή επιστολή τους, οι υπουργοί της Γερμανίας, Γαλλίας, Ισπανίας, Κροατίας, Ιταλίας, Πολωνίας, Λουξεμβούργου, Σλοβενίας και Ρουμανίας επιδιώκουννα βάλουν ένα τέλος σε οποιαδήποτε σκέψη για υποβάθμιση του θεσμικού πλαισίου, αναγνωρίζοντας τη συμβολή των δύο οδηγιών στην διασφάλιση της ισορροπίας μεταξύ ανθρώπου και φύσης. Οι 9 υπουργοί αναφέρουν μάλιστα και το μεγάλο διοικητικό και οικονομικό βάρος που θα προκληθεί από την ίδια τη διαδικασία της αναθεώρησης. Στον αντίποδα μιας τέτοιας δαπάνης (σπατάλης;) δηλώνουν τη διαρκή ετοιμότητα τους να συνδράμουν στη βελτίωση της εφαρμογής των οδηγιών.
Το μήνυμα των 7 ευρωβουλευτών, ο καθένας από τους οποίους προέρχεται από διαφορετική πολιτική ομάδα της Ευρωβουλής, είναι παρόμοιο. Τονίζουν το αναπτυξιακό πλεονέκτημα που παρέχει η διατήρηση της φύσης, αντικρούοντας όποια μικρά ή μεγαλύτερα συμφέροντα προωθούν την άποψη ότι η κοντόφθαλμη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων μπορεί να αποτελέσει βιώσιμη λύση για την ανάπτυξη της Ευρώπης. Ειδικότερα για τις οδηγίες και απαντώντας στις ανησυχίες της Επιτροπής περί γραφειοκρατίας, προβάλλουν τις οδηγίες ως συνεκτικά και συνοπτικά σύγχρονα νομοθετήματα, τα οποία όταν εφαρμόζονται σωστά, αποδίδουν σημαντικά αποτελέσματα όχι μόνο για τη φύση αλλά και την ευημερία των ανθρώπων.
Οι δύο επιστολές έρχονται σε συνέχεια μιας σειράς πρόσφατων διαπιστώσεων για την ανάγκη ενίσχυσης των προσπαθειών διατήρησης της βιοποικιλότητας. Τον Απρίλιο σε έκθεση για την κατάσταση της ευρωπαϊκής φύσης επιβεβαιώθηκε ότι η φύση σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζει να απειλείται. Μόνο το 23% των ειδών και το 16% των οικοτόπων βρίσκονται σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης. Η εντατική γεωργία καθώς και επιβαρυντικές υποδομές ενέργειας και μεταφορών εντοπίζονται ως οι βασικές αιτίες για την υποβάθμισης της φύσης. Παράλληλα, η έκθεση φανερώνει μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα ότι με την κατάλληλη προστασία και διαχείριση, η φύση μπορεί να ανακάμψει. Την ίδια επισήμανση κάνουν και οι 9 χώρες που υπογράφουν την επιστολή.
Τον Οκτώβριο, ανακοίνωση της Επιτροπής για την πορεία υλοποίησης της Στρατηγικής της ΕΕ για τη Βιοποικιλότητα αναφέρει ειδικά για τον στόχο 1 που αφορά στην ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας ότι παρόλο που σημειώνεται πρόοδος, ο ρυθμός είναι αργός. Και στις δύο περιπτώσεις αναγνωρίζεται ο ρόλος της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και διαπιστώνεται ότι πρέπει να τεθεί ως προτεραιότητα η ενσωμάτωση της διατήρησης της βιοποικιλότητας σε άλλες τομεακές πολιτικές όπως είναι η γεωργία, η αλιεία, η περιφερειακή ανάπτυξη και οι μεταφορές. Όσον αφορά την υφιστάμενη νομοθεσία, ειδική αναφορά γίνεται στη συμβολή του δικτύου Natura 2000 για την πρόοδο που έχει σημειωθεί αν και αναγνωρίζεται ότι χρειάζεται ακόμα μεγαλύτερη στήριξη για να μπορέσει πραγματικά να αποδώσει. Στην παρέμβαση τους οι ευρωβουλευτές, που έχουν αναλάβει την εισήγηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επί της ανακοίνωσης της Επιτροπής, τονίζουν εμφατικά την προοπτική που έχει το «σχετικά νεαρό» δίκτυο Natura 2000 να συμβάλει στη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
Κι αν τα παραπάνω είναι τα αποτελέσματα της επιστημονικής προσέγγισης, στην ίδια κατεύθυνση δείχνουν και οι πολίτες. Στην πρόσφατη δημόσια διαβούλευση που οργάνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για 12 εβδομάδες (Μάιος – Ιούλιος 2015) πολίτες της ΕΕ είχαν τη μοναδική ευκαιρία να εκφράσουν την άποψη τους. Με την ολοκλήρωση της διαβούλευσης διαπιστώθηκε ότι συγκεντρώθηκαν απόψεις από 552.471 πολίτες και φορείς. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη συμμετοχή πολιτών σε δημόσια διαβούλευση στην ιστορία της ΕΕ. Οι 520.325 συμμετοχές προήλθαν από την κοινή ευρωπαϊκή εκστρατεία περισσότερων από 120 περιβαλλοντικές οργανώσεις με τίτλο «Συναγερμός για τη Φύση» (#NatureAlert). Οι πολίτες δήλωσαν ξεκάθαρα ότι διαφωνούν με την αναθεώρηση και υποβάθμιση των οδηγιών για την προστασία της φύσης, και τουλάχιστον 9 χώρες και οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο φαίνεται ότι προς το παρόν τους άκουσαν. Η διαδικασία της αξιολόγησης θα συνεχιστεί τους επόμενους μήνες, με τα αποτελέσματά της να αναμένονται την άνοιξη του 2016. Στη συνέχεια αναμένεται απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών που θα καθορίσει το μέλλον της θεσμικής προστασίας της ευρωπαϊκής φύσης.
Με την επιστολή που δημοσιοποιήθηκε προχθές, μάλλον ξέρουμε ποια στάση θα κρατήσουν 9 από τις 28 χώρες. Ποια στάση θα τηρήσει η Ελλάδα;
Η αλήθεια είναι πως η ελληνική φύση έχει επωφεληθεί με ποικίλους τρόπους από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Μοναδικά είδη και τύποι οικοτόπων προστατεύονται χάρη στις ευρωπαϊκές οδηγίες. Σίγουρα απαιτείται καλύτερη εφαρμογή και μεγαλύτερη προσπάθεια για τη διατήρηση του φυσικού μας πλούτου. Όμως αυτό μπορεί να γίνει καλύτερα μέσα από ένα σταθερό ευρωπαϊκό πλαίσιο. Αυτό φαίνεται να το αναγνωρίζει και η ίδια η χώρα στο πρώτο γύρο απαντήσεων κατά τον έλεγχο καταλληλότητας. Θα αποτελέσει η Ελλάδα άραγε τον κρυμμένο άσο για να κλείσει μία δεκάδα σθεναρής υποστήριξης της φύσης;