Παρασκευή, 01 Φεβρουαρίου 2013

Μιχάλης Προδρόμου & Θεοδότα Νάντσου

Το ξεκίνημα της καινούριας χρονιάς μας βρίσκει αισιόδοξους για το μέλλον, αλλά και ανήσυχους για την ομίχλη από ρύπους σε πολλές πόλεις μας.

Ανερμάτιστες και πανικόβλητες πολιτικές για την κρίση, απόγνωση και θυμός για το σκοτάδι στο τούνελ, ενεργειακή φτώχια, εξοντωτική και ακατανόητη φορολόγηση έχουν σκεπάσει με επικίνδυνα νέφη τη ζωή στις πόλεις και τα σπίτια.

Ο συντονισμός των υπουργείων για κοινά μέτρα μείωσης της βαριάς ατμοσφαιρικής ρύπανσης από φθηνά υλικά θέρμανσης που πνίγει μεγάλα αστικά κέντρα τον χειμώνα δείχνει μεν ένα συγκινητικό πολιτικό ενδιαφέρον για τη δημόσια υγεία, αλλά δεν γεννάει πολλές ελπίδες… 

Για να εξηγούμαστε, πολιτικό είναι το θέμα και πολιτικές οι παρεμβάσεις που απαιτούνται. Όσοι το αντιμετωπίζουν σαν νέα μόδα ή κακομαθησιά των ελλήνων, μάλλον βλέπουν την κοινωνία πάνω από το σύννεφο της αιθαλομίχλης. Όμως τα μέτρα που δημοσιεύθηκαν στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης και αυτά που φημολογείται ότι ετοιμάζονται καθόλου δεν συμβάλλουν σε καθαρούς ουρανούς, ποιότητες ζωής και την ανάπτυξη που έχει γίνει καθημερινό πολιτικό ανάγνωσμα.

Η επανεμφάνιση του φαινομένου της αιθαλομίχλης, της υπερσυγκέντρωσης δηλαδή ρύπων και αιωρούµενων σωµατιδίων σε συνθήκες άπνοιας και ιδιαίτερα κατά τις νυχτερινές ώρες, στα αστικά κέντρα της χώρας δε πρέπει να μας εκπλήσσει. Οι αιτίες της παραμένουν αμετάβλητες, ενώ πλέον πολλά αστικά νοικοκυριά συνήθισαν την ιδέα και εικόνα του τζακιού, ως φθηνής πηγής θερμότητας για τον χειμώνα.  Το ανεπαρκώς εξοπλισμένο κτιριακό απόθεμα, η συρρίκνωση των εισοδημάτων, άρα και η αδυναμία πρόσβασης σε αποδοτικά μέσα θέρμανσης, και η ελλιπής πληροφόρηση του κοινού είναι η πραγματική ‘πηγή του κακού’, ενώ είναι πλέον εξαιρετικά αμφίβολο εάν οποιαδήποτε μεταβολή στον ειδικό φόρο κατανάλωσης (ΕΦΚ) αρκεί για να αλλάξουν τα δεδομένα.

Δυστυχώς, και ενώ πλήθος φορέων έχει καταθέσει προτάσεις από πέρυσι για συγκεκριμένες παρεμβάσεις, η Κυβέρνηση πανικόβλητη και με καθυστέρηση μηνών (ας μην ξεχνάμε πως η αύξηση του ΕΦΚ είναι γνωστή τουλάχιστον από το 2011) επέλεξε επικοινωνιακού χαρακτήρα διακηρύξεις για αντιμετώπιση του προβλήματος.

Η γύμνια του κρατικού μηχανισμού, όπως την είχε επισημάνει το WWF Ελλάς από το 2012, παραμένει αναλλοίωτη: 

• Ανεπαρκή κίνητρα για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων κατοικίας και αποτυχία κινητοποίησης των απαραίτητων επενδύσεων,
• Ελλειμματική αποτύπωση του προβλήματος (ακριβής συνεισφορά πηγών ρύπανσης, οικονομικό και κοινωνικό προφίλ χρηστών ανοιχτών εστιών καύσης, διακινούμενες ποσότητες καύσιμων βιομάζας κλπ.),  
• Ελλιπές και απαράδεκτα αδιαφανές και ακατανόητο από τον πολύ κόσμο σύστημα μετρήσεων και δημοσιοποίησης δεδομένων για την κατάσταση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Ενώ από την αρχή του Οκτωβρίου ήταν προφανής η ένταση με την οποία θα εκδηλωνόταν και φέτος το φαινόμενο, το αρμόδιο Υπουργείο μέσα από μια σειρά συσκέψεων έως και την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, έχει να επιδείξει μια προκήρυξη διαγωνισμού για την υλοποίηση εκστρατείας ενημέρωσης, μερικές συνεντεύξεις τύπου, συστάσεις προς τους πολίτες για περιορισμό της χρήσης τζακιών, ανακοινώσεις πρόγνωσης των καιρικών συνθηκών, και τη ναυαρχίδα των μέτρων, αυτό της μηδενικής χρέωσης κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος για ευπαθείς ομάδες καταναλωτών, όταν παρουσιάζονται  υπερβάσεις των συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων πάνω από τα 150 mg/m³. Ταυτόχρονα, αφήνεται σαφώς να εννοηθεί ότι για την ενεργειακή φτώχια και την αύξηση των οικιακών τιμολογίων ρεύματος φταίει το πλαίσιο στήριξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και όχι το ανθεκτικό στον χρόνο και τις πολιτικές συνειδήσεις σύστημα επιδότησης της ‘βρώμικης’ (για το περιβάλλον και την υγεία μας) ενέργειας.

Ας μας πει όμως κάποιος, γιατί δεν το καταλαβαίνουμε καλά. Πώς ακριβώς θα εφαρμοστεί με επιτυχία η πρόβλεψη για μηδενική χρέωση; Όταν η χώρα δεν διαθέτει αξιόπιστο σύστημα μέτρησης της ρύπανσης, αλλά ούτε και υπάρχει από τη ΔΕΗ κάποιο ‘έξυπνο’ σύστημα  ενημέρωσης των ευπαθών ομάδων για την έναρξη της δωρεάν παροχής ρεύματος, πώς ακριβώς θα γνωρίζει κάποιος ότι αρχίζει η μηδενική χρέωση; Με sms, από την τηλεόραση και τα ραδιόφωνα, ή με σήματα καπνού; 

Επίσης, από πού προκύπτει ότι οι ευπαθείς ομάδες καταναλωτών που πρέπει να ωφεληθούν από το μέτρο αυτό διαθέτουν πράγματι ηλεκτρικά συστήματα θέρμανσης; Άλλο ερώτημα: τι θα συμβεί σε περιοχές όπου δε γίνονται καταγραφές της ρύπανσης ή ακόμα και σε περίπτωση έκθεσης των πολιτών σε ρύπους χαμηλότερων συγκεντρώσεων, εξίσου επικίνδυνων ωστόσο για την ανθρώπινη υγεία; Τέλος, ενδεικτικό της αλλοπρόσαλλης ενεργειακής πολιτικής του Υπουργείου είναι η κλήση της αναρμόδιας εκ του αντικειμένου της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (πρόκειται για την αρχή που ελέγχει την ελληνική αγορά ενέργειας) για να γνωμοδοτήσει σχετικά με «τον δραστικό περιορισμό της χρήσης συστημάτων θέρμανσης με καύση ξύλου».

Όπως είχαμε επισημάνει και πέρυσι, η αιθαλομίχλη είναι η εκδήλωση ενός σύνθετου πλέγματος προβλημάτων που σχετίζονται με τις πολιτικές λιτότητας, την ενεργειακή φτώχια και βέβαια τη δαιδαλώδη κυβερνητική πολιτική απέναντι στην ορθολογική χρήση και τις καθαρές πηγές ενέργειας. 

Ας επαναλάβουμε και φέτος ποιες είναι, ή μάλλον πρέπει να είναι, οι προτεραιότητες και τα πεδία συνεπούς πολιτικής παρέμβασης:

• Παροχή ενισχυμένων κινήτρων για αποδοτικά και χαμηλού κόστους μέτρα εξοικονόμησης, με κοινωνικά κριτήρια (πχ. αεροστεγάνωση, μόνωση εκτεθειμένων σωληνώσεων, πλήρης επιδότηση εργασιών συντήρησης των συστημάτων θέρμανσης για τους οικονομικά ασθενέστερους, κ.α.).
• Δημιουργία εναλλακτικού προγράμματος ενεργειακής θωράκισης κτιρίων, κάνοντας χρήση των μηχανισμών παροχής ενεργειακών υπηρεσιών (ESCOs). Το πρόγραμμα θα πρέπει να καταρτιστεί σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και να ζητηθεί η στήριξή του από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
• Γενναία προώθηση των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή, ώστε η χρήση ηλεκτρισμού για θέρμανση να προέρχεται από πραγματικά καθαρές και αστείρευτες πηγές ενέργειας.
• Προώθηση των μέσων θέρμανσης και ψύξης με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών (γεωθερμία, ηλιακή ενέργεια).
• Πάταξη της λαθροϋλοτομίας, που μέσα στην κρίση αναδείχθηκε σε πηγή φθηνής καύσιμης ξυλείας, με γενναία ενίσχυση της δασικής υπηρεσίας.
• Εκσυγχρονισμός και ενίσχυση του συστήματος παρακολούθησης της ποιότητας του αέρα, σε συμφωνία με τη σχετική νομοθεσία της ΕΕ, με έμφαση στη συμπλήρωση του δικτύου με σταθμούς σημειακής μέτρησης των αιωρούμενων σωματιδίων διαμέτρου 2,5 μικρομέτρων (ΑΣ 2,5).
• Κατάρτιση διυπουργικού σχεδίου δράσης για περιπτώσεις έκτακτων περιστατικών ατμοσφαιρικής ρύπανσης, σε συνεργασία με θεσμοθετημένους ερευνητικούς φορείς (ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια) και δημοσιοποίηση των δεδομένων από τις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη δημόσια υγεία.

Επειδή όμως όλοι  θέλουμε να έχουμε μια «Καλύτερη Ζωή» και να βελτιώσουμε τη δική μας καθημερινότητα,  ας έχουμε κατά νου τις πληροφορίες που έχει δημοσιεύσει το WWF Ελλάς με τη βοήθεια ειδικών επιστημόνων:

• Πρακτικές συμβουλές για καλύτερη θέρμανση
• Ασφαλή και αποδοτική χρήση τζακιών
• Ανάλυση κόστους και οφέλους διαφορετικών πηγών θέρμανσης
• Συμβουλές εξοικονόμησης ενέργειας

Καλή, καθαρή και ευτυχισμένη χρονιά να έχουμε, χωρίς κρίσεις και νέφη!