Τετάρτη, 30 Νοεμβρίου 2016

Στο συνέδριο του Economist για τη βιωσιμότητα στη ΝΑ Ευρώπη και τη Μεσόγειο που διεξάχθηκε σήμερα στην Αθήνα, μίλησε ο Διευθυντής του WWF Ελλάς, Δημήτρης Καραβέλλας. Στην ομιλία του εστίασε σε μία διαφορετική οπτική ως προς το χρέος της χώρας και πως αυτό μπορεί να μετατραπεί σε έναν «μοχλό» βιώσιμης ανάπτυξης και εξόδου από την κρίση.

Διαβάστε την ομιλία:

Για τα επόμενα λίγα λεπτά θα ζητήσω να είστε διατεθειμένοι να σκεφτείτε διαφορετικά - γιατί είμαστε μια χώρα με πολλά συσσωρευμένα προβλήματα και όπως έλεγε και ο Αϊνσταϊν, ‘τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε δεν μπορούν να λυθούν αν μείνουμε στον ίδιο τρόπο σκέψης που είχαμε όταν τα δημιουργήσαμε’.
Να σκεφτούμε λοιπόν διαφορετικά, ξεκινώντας με την έννοια του πλούτου. Ο πλούτος είναι μια σχετική έννοια. Έχουμε μια Ελλάδα που είναι οικονομικά φτωχή και καταχρεωμένη, αλλά και μια Ελλάδα που είναι εξαιρετικά πλούσια οικολογικά. Και αυτός ειδικά ο πλούτος, ο οικολογικός, δεν μετριέται στο ΑΕΠ, δεν καταγράφεται στους συμβατικούς δείκτες που αφορούν τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρες, είναι όμως πλούτος σημασίας και κληρονομιά για ολόκληρη την ΕΕ και ολόκληρο τον πλανήτη.

Μέχρι στιγμής βέβαια, η επικρατούσα άποψη στην χώρα μας είναι πως το περιβάλλον είναι μια πολυτέλεια σε καιρούς κρίσης, ένα αντικείμενο για λίγους – ίσως ρομαντικούς – ένα εμπόδιο στην πολυπόθητη ανάπτυξη ή και ένας πόρος προς γρήγορη πώληση.

Δεν είναι τυχαίο πως στα χρόνια της κρίσης έχουμε καταγράψει μια σαφή τάση απώλειας αυτού που λέμε ‘περιβαλλοντικό κεκτημένο’ – σημαντικές απορρυθμίσεις σε διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης, προβλήματα στον τομέα περιβαλλοντικής επιθεώρησης, νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων, επιδείνωση της ποιότητας και σαφήνειας της νομοθετικής διαδικασίας, στοιχείο που αποθαρρύνει επίσης σοβαρές επενδύσεις κα διευκολύνει ενδεχομένως φωτογραφικές και διόλου βιώσιμες επενδύσεις. Άρα, το περιβάλλον και η βιώσιμη ανάπτυξη δεν αποτέλεσαν πολιτική προτεραιότητα και δεν έχει διαφανεί – ακόμα τουλάχιστον – σε πολιτικό επίπεδο, η σχέση μεταξύ αυτών και μιας πιθανής εξόδου απο την κρίση.

Σε διεθνές δε επίπεδο - και με ανοικτό ακόμα το ερώτημα της επίπτωσης της εκλογής Τράμπ στις διεθνείς συμφωνίες – έχουμε δυο σημαντικά δεδομένα, την συμφωνία του Παρισιού και τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Και τα δυο αυτά νέα δεδομένα, μαζί και με άλλες Ευρωπαϊκές πολιτικές και οδηγίες, προφανώς δίνουν στο περιβάλλον μια ιδιαίτερη σημασία και κατ’επέκταση δίνουν και στην χώρα μας με τον δικό της ‘πλούτο’, ένα δυνατό χαρτί διαπραγμάτευσης, ένα συγκριτικό πλεονέκτημα που δεν έχουμε ως χώρα επαρκώς εκτιμήσει.

Μήπως λοιπόν προκύπτει κάποιος τρόπος που μπορούμε να συνδυάσουμε τα δεδομένα αυτά και να αναζητήσουμε μια λύση για την χώρα που θα την βοηθήσει να ξεφύγει από την κρίση, ενώ παράλληλα θα δώσει την σωστή κατεύθυνση, για μια βιώσιμη ή ‘ζωντανή’ όπως την λέμε οικονομία; Αυτή την σκέψη επεξεργαστήκαμε και με την συνεργασία και του New Economics Foundation, διαμορφώσαμε μια πρόταση, ένα κείμενο διαλόγου με βασική ιδέα την εξής: Αναγνωρίζοντας πως το χρέος της Ελλάδας παραλύει την οικονομική και κοινωνική ευημερία και τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας, προτείνουμε μια γενναία ελάφρυνση χρέους στη βάση μιας συμφωνίας που θα περιλαμβάνει μέτρα για την α) την προστασία της φύσης β) την ανάπτυξη μιας ζωντανής οικονομίας και γ) την τόνωση των δημοσίων εσόδων με ταυτόχρονη καταπολέμηση του περιβαλλοντικού εγκλήματος και προώθηση της περιβαλλοντικής αριστείας. Η πρόταση χτίζει πάνω στα συγκριτικά πλεονεκτήματα, τον φυσικό πλούτο της Ελλάδας που είναι και πλούτος της Ευρώπης. Η πρόταση στηρίζει οικονομικές στρατηγικές και κατευθύνσεις που θα βοηθήσουν στην εφαρμογή των SDGs, δημιουργώντας προϋποθέσεις για θέσεις εργασίας και ένα πιο βιώσιμο μέλλον για την χώρα. Το μέλλον της χώρας μας δεν είναι ο λιγνίτης, δεν είναι το ξεπούλημα δημόσιας γης ή η άναρχη δόμηση και κατάληψη των ακτών μας.

Το μέλλον είναι αλλού. Στην ενέργεια, είναι στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και στην προώθηση των ΑΠΕ και της εξοικονόμησης ενέργειας. Ενώ επιμένουμε ως χώρα στον λιγνίτη και σε ένα ενεργειακό μοντέλο υψηλών εκπομπών που θα μας εγκλωβίσει μέχρι τουλάχιστον το 2050, οι θέσεις εργασίας που δίνουν οι ΑΠΕ και η εξοικονόμηση ενέργειας είναι πολλαπλάσιες. Σε σχετική μελέτη που εκπονήσαμε με το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, εκτιμήσαμε πως μέχρι το 2020 θα μπορούσαν να δημιουργηθούν σχεδόν 250.000 θέσεις εργασίας στους τομείς ΑΠΕ και ενεργειακής αποδοτικότητας. Ένα στοιχείο θα δώσω ως ενδεικτικό της απαξίωσης των ΑΠΕ τα τελευταία χρόνια – ενώ το 2013 είχαμε 58.000 μόνο στον τομέα των Φ/Β και σήμερα έχουμε κάτω από 2.500!

Στις πολλές προστατευόμενες περιοχές που καλύπτουν περίπου το 1/3 της επικράτειας της χώρας, το μέλλον βρίσκεται στην διαχείριση και ανάδειξη που διαφυλάσσει τα είδη και τους οικότοπους αλλά συγχρόνως δίνει πολλές ευκαιρίες για τοπική ανάπτυξη. Στην πρωτογενή παραγωγή, που εκπροσωπούσε το 25% του ΑΕΠ το 1980 και σήμερα είναι μόλις στο 3%, σημαίνει παραγωγή εξειδικευμένων προϊόντων που μπορούν να εξαχθούν με επιτυχία. Στα δασικά οικοσυστήματα που καλύπτουν το 52% της επικράτειας, σημαίνει ενισχυμένη δασοπονία, με τόνωση των παραδασόβιων κοινοτήτων με αειφορική και αναζωογονητική για το οικοσύστημα υλοτομία, με παραγωγή πιστοποιημένης ξυλείας και με παράλληλη παραγωγή μη ξυλωδών προϊόντων. Στη βιομηχανία, το μέλλον είναι η κυκλική οικονομία και η μετατροπή των έρημων βιομηχανικών περιοχών σε οργανωμένους υποδοχείς καινοτόμου επιχειρηματικότητας που θα βασίζονται στη μείωση του οικολογικού αποτυπώματος, μέσα από τη διασύνδεση και τις συνέργειες για την εξοικονόμηση και την αποδοτική χρήση υλών και πόρων.

Η πρόταση υποστηρίζει την άποψη πως η αναγκαία επανεκκίνηση της οικονομίας σε μια πιο βιώσιμη πορεία δεν μπορεί να γίνει υπό το καθεστώς συνεχόμενων μέτρων λιτότητας και με ένα χρέος μαμούθ. Γενναία ελάφρυνση λοιπόν και επανεκκίνηση με άλλους όρους και προυποθέσεις. Με μεταρρυθμίσεις που χτίζουν μια ζωντανή και πραγματικά βιώσιμη οικονομία, μέσα από σαφείς κανόνες ανάπτυξης της οικονομικής δραστηριότητας, καλή διακυβέρνηση και ξεκάθαρη νομοθέτηση, μέσα από ένα πλαίσιο που στηρίζει τη βιώσιμη και καινοτόμο επιχειρηματικότητα.

Επισκεπτόμενος την Αθήνα πριν από μερικές μέρες, ο απερχόμενος Πρόεδρος Ομπάμα υποστήριξε την ανάγκη για σημαντική ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Απαντώντας, ο Βόλφγκανγκ Σόϊμπλε είπε πως κάτι τέτοιο αποκλείεται, καθώς θα εκτροχίαζε την πορεία της Ελλάδας προς τις μεταρρυθμίσεις. Μόλις προχθές, ο Επίτροπος Πιέρ Μοσκοβισί ανέφερε πως πρέπει οπωσδήποτε να ξεκινήσει η συζήτηση για το χρέος.

Αν οι θεσμοί που εποπτεύουν την πορεία της ελληνικής οικονομίας δεν μπορούν να συμφωνήσουν, λόγω αντικρουόμενων συμφερόντων και πολιτικών προσεγγίσεων, εμείς θεωρούμε πως το περιβάλλον και η αειφορία δίνουν μια λύση win-win για όλες τις πλευρές: η Ελλάδα βλέπει το χρέος της να ελαφραίνει, αναλαμβάνοντας δεσμεύσεις για προστασία του κοινού αγαθού που λέγεται «φυσικός πλούτος» και τονώνοντας την οικονομία της, ενώ η ενωμένη Ευρώπη διεκδικεί ξανά με αξιώσεις την προσωρινά χαμένη θέση του παγκόσμιου ηγέτη στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης.

Το WWF, στα πλαίσια του ρόλου του και της πάγιας προσέγγισης του, να προτείνει λύσεις, διαμόρφωσε μια πρώτη ιδέα για το πως η χώρα μπορεί να βγει απο την κρίση και να στοχεύσει σε ένα πραγματικά πιο βιώσιμο και πιο ζωντανό μέλλον. Δεν έχουμε επεξεργαστεί όλα τα σενάρια, δεν έχουμε όλες τις απαντήσεις. Ο στόχος μας είναι να ανοίξει ο διάλογος, να έρθουν και άλλοι κοντά στην κεντρική ιδέα, να την συνδιαμορφώσουν, να την εξειδικεύσουν. Όποιος ενδιαφέρεται, μπορεί να διαβάσει αναλυτικά την πρόταση και να έρθει σε επαφή μαζί μας, να καταθέσει σχόλια ή ιδέες στον σχετικό ιστότοπο.

Ας τολμήσουμε λοιπόν να σκεφτούμε διαφορετικά και ας διεκδικήσουμε μια γενναία μείωση χρέους - όχι για να γυρίσουμε στις ίδιες λανθασμένες επιλογές και πολιτικές που μας έφεραν σε αυτό το χάλι αλλά για να επανεκκινήσουμε την χώρα μας σε μια πορεία πιο ελπιδοφόρα και αισιόδοξη.

Δημήτρης Καραβέλλας